The Hartlib Papers

Title:News From The Continent, In German And Latin
Dating:undated
Ref:11/1/145A-B
Notes:11/1/145B belongs before 145A.
[11/1/145B]

                    S.
Mein leztes war ausm Hage vom 5 Octobr[altered from Nov] des H sein leztes vom 19 Sept. vndt hab also bisher alle seine schreiben richtig empfangen wie ich solches auch allezeit angezeiget. Mein Status ist noch verwirret als zu vor. Meine dicipuli seint von mier, die pest bleibet noch, wiewoll sie in diesem hellen wetter nich sehr zugenommen. Mein contractus mit meinem discipulis im Hage soll noch ein viertheil Iahr weren, wofern ich entweder gantz in den Hag zu ihnen ziehen will, quod non possum oder aber ab vndt zu reisen wil, quod studia mea ita impedit, ut ne cogitare quidem de ijs possim. Weil ohne das der contract so nahe aus, mus ich doch nach einer newen condition trachten. Kan allso der H. leicht dencken, wz ich zu antworten habe auff dz so er von mier perficieret haben will. Wz sein repertorium anlanget, weis ich cæteris disciplinis nicht zu rathen, weil ichs nicht vntersuchet. In theologicis weis ich nicht mehr zurahten als ich in technol. gethan habe. Non possumus in hoc negotio aliquid plenum perficere, nisi res agatur his [tribus?] gradibus:
  1. Necesse est ut evolvantur commentarij super biblia, et in cumulum ex ijs congerantur omnes doctrinæ et observationes theoreticæ ac practicæ.
  2 Ex harum deinde intuitu, et alijs adminiculis, constabit de numero locorum communium
  3. Ubi de hoc constat, non video [qui?] possit utilior fieri allegatio, quàm eo ordine et numero, qui est in septem campis mei indicis super locum de fide.
  4. Quod autem ad commentarium attinet, quatuor sunt facienda 1. allegandum ubi inveniatur aliqua commoda vel totorum capitum, vel celebrium locorum dispositio. 2 ubi paraphrasis. 3 colligendæ omnes quæstiones, quæ super aliquem locum moveri possit, i.e. quicquid in commentarijs reperitur pter dispositionem, paraphrasin, doctrinas eorumque elaborationem, revocetur ad tales qstiones [quales? altered] ibi descripsi, et allegetur responsum, vel relegetur ad certum et expresse definitum locum communem sed hic prudentiæ est, discernere qqstiones sint verè commentariales, q verò ad locum communem pertineant. e.g. ex Esa. 39 qritur: quale peccatum peccaverit Hiskias ostendendo thesauros suos? ex Iacob. 2 qritur, an ex illo loco probari possit justificatio per opera? prior qstio est commentarialis, altera loci communis. Sed cum considero, [quod?] in hoc repertorio[altered] tantum per allegationem incedendum sit, non video multum in eo situm esse discrimine. possumus enim in qstionibus talibus, q loci communis sunt, tum ad locos communes, tum ad commentarios remittere. 4. Denique extrahendæ sunt doctrinæ et observationes, et allegendæ earum elaborationes ex locis communibus. Et ut Verum fateor, non videtur mihi repertorium in ulla re tam utile ac necessarium, quàm 1. in formandis quæstionibus enarratorijs per tota Biblia. 2. in allegandis doctrinarum expositionibus, probationibus, medijs, signis, applicationibus per usus etc.
[left margin:] Qso inquiras quis sit autor istius schedulæ q ante aliquot annos apud vos prodijt, in qua pontifici invitantur, ut deposito titulo matris contenti sint appellari Ecclesiarum aliarum soror: Obs Bischoff Hall sey oder nicht. Qso non [tantum?] significes, sed etiam prima occasione mittas. es war nur von 2 oder 3 bogen.
[11/1/145A]

Itaque si quid fructuosè velimus in hoc negotio agere, puto labores ita distribuendos.
1. Sint aliqui, qui ex commentariis analyticas textuum dispositiones eruant et in tales conjiciant tabulas, quales super cap. 1 ad Rom. exhibui. Nam hanc partem per solum allegationem agere, puto fructu cariturum.
2. Sint alij qui super singulos versus paraphrases allegent.
3. Aliqui sint, qui quæstiones enarratorias colligant. Hanc provinciam mihi optarem, si otium esset. Non tamen est unius.
4. Aliqui qui doctrinas et observationes colligant
5. Hæ ubi collectæ sunt[altered from sint], ordinentur et fiat [word deleted] <elaborationis> allegatio. [right margin: hoc ab Anglis fiat.]
6. Alij interea locorum communium didacticas tractationes pervolvant et redigant alij, allegent
7. Alij contoversias.
8. Alij problemata et casus. NB. 1. Ex singulis autem ordinibus sint. tot laboratores, qui præcipuos autores. (: nam non unus ordo hos, alios alios autores legere [debet? altered], sed [singuli? altered] ordines omnis generis autores pervolvere debent, et inde quod suæ materiæ est extrahere, cæterasque materias cæteris ordinibus relinquere:) inter se dividant et brevi spatio pervolvere possint. 2 Ubi hoc singuli suum pensum absolverint, primò ij qui eiusdem ordinis sunt inter se sua conferant, suaque â superfluis et repetitis repurgent, ut habeant omnia semel: deinde omnes ordines inter se sua conferant, ordinent et concilient. 3. In allegatione detur opera, ut adhibeatur selectio, i.e. ut asteriscis notentur quæ collectori videbuntur cæteris selectiora et eminentiora.
 ----------------------------------------------------
H. Berger ist noch nicht kommen. Will nicht vnterlassen alles in acht nehmen mit ihm. Deucht mich aber sehr vnrahtsam sein solche dinge drucken zu lassen. Von meinem studieren weis ich nichts zuschreiben so lang ich so vngewis. Hette ich geld ein halb Iahr zu leben, wolte hier alles verlassen vnd nach Hage oder Amsterdam wohnen gehen, vnd vnterdessen woll wieder condition bekommen. Wo es in deutschland nicht besser wirdt, were kein besser raht als dieser. Denn ich selbiges ohrts allezeit haben könte quos instituerem, hette ich mir erstlich eine zeitlang da zu leben vnd bekant zu werden, vndt dan des Iahrs lang nur etwz gewisses in casu morbi etc. Mallem [tamen?] omnino aliquid officij. Nun man mus Gott walten lassen. H. Cam. zeigete mier H. Engel. placale vom Sontagsdanzen etc. hochdeutsch gedruckt. [er?] war nicht woll damit zu frieden. Ich war wieder bey ihm zu gaste, die friedens hòndell seint ihm sehr lieb, sagte hette theoriam verschickt, auch sehr gute declaration drauff bekommen von einem vornehmen Lutheraner Sagte es hette newlich ein Lutheraner zu [Gripswalde?] ein buch lassen ausgehen contra pacem, vnd vnternehme sich es ex professo zu demonstrieren dz die Calvinisten den teuffel anbeteten. Man hatt vor alters her geordinieret gehabt alle sieben Iahr die belògerung vndt entsezen der stadt leiden comoedienweise durch lebendige personen
[left margin:]
NB. Si amplius hoc opus est, qm cui laboratores inveniri queant, sumantur modò ad manum duo illi selecti ordines, quos lineis subduxi
Iudicj species hic includuntur. Nec foret inutilis labor, si quis allegaret elaborationem earum solummodò doctrinarum, q in piscatoris commentarijs habentur. NB. Bitte der H schreibe doch ob er [Lord?] Empereurs brieff abgeben.