The Hartlib Papers

Title:Scribal Copy, Comenius' Lux In Tenebris, Kotter'S Revelations Cap.3-5
Dating:Undated
Ref:35/8/23B-29B
[35/8/23B]

                        CAP.III.
     Visio coeli splendidi: 5.Oculi, Cordis, Manûs, Pedis. 11. Septem Militiæ Ducum, Loricis & Gladijs armatorum. 16. Leonis cum septem stellis. 19. Exercitûs Meridionalis. 20. Arboris excelsæ. 21. Campanæ. 22. cum admonitions ad servandam Deo Regique fidem: 26. nec non de Elector Saxoniæ qvædam.
Anno 1620. September 27. die Dominico, qvi Festum Michaelis præcesserat, qvùm Christophorus ad negotia sua saganum iret nec longè â laterariâ abesset, visus est [sibi] velut â mente abire: moxque in virente amoenissimo prato constitutus, vidit coelum
[35/8/24A]

stellis fulgentibus oppletum Lunamque pariter & Solem plenô fulgore coruscantes. 2. Pratum illud pueris erat refertum, lætitiâque & jubilis tantis, ut verbis exprimi non possit. Audivit præterea Melodiam longe dulcissimam, cujus svavitate, et spectaculi mirificâ amoenitate delinitus fuit adeò, ut Mundi totius meminisse piguerit.
  3. Hæc ecstasis postqvam ipsum reliqvit, vidit se in campis Sprottaviensibus (nomine Starcke Acker) consistere, duobus â sagano miliaribus: idque tertiâ inde die, qvæ fuit Martis, ut diem integrum, duasque noctes hôc spectaculô frueretur, nec tamen vel famen, vel sitim sentiret.
4. Recepto autem sensuum usu, accessit ipsum Spiritus, dicens: Redi jam domum, & Deo gratias age, pro Angelorum Custodiâ, qvam & porrò tibi exopta. Sujecit: Qvoties nostro circa homines ministerio uti vult Deus, humana nobis induit corpora.
 5. Novembris 7. Saganum tendens iterum, qvùm Petersdorfio esset vicinus, apparuit ipsi Genius, & qvónam ire vellet? qvæsivit. Respondenti, Saganum: Non ibis, inqvit, tertiâ abhinc septimanâ illuc iturus es. Qvod interdictum si transgressus fueris, scito te corpore et animâ iri punitum. Sed comparebis proximo die Dominico in campo.
 6. Qvùm ergo comparuisset, exhibuit illi spectandum perangustâ in chartâ depictum Oculum; et Cor, sagittâ trajectum; et Manum, Pedemque 7. Qvæ hôc modo ipsi expossuit. Oculum spectando, ut intueretur perspicacissimum Dei oculum, intuentem omnia. 8. Cor docere ipsum, qvantoperè peccatis Mundi offensus sit
[35/8/24B]

Deus Pater: cujus tamen iratum Cor Filialis fidei sagittâ trajectum esse, ut non misereri non possit: ut ergò lætâ frueretur spe, et cum fiduciâ oraret.
  9. Manum videns, ut sibi revocaret in mentem, non esse abbreviatam Dei manum, qvin opitulari possit et mutare omnia: nec imposituram plus humeris nostris, qvàm perferre possimus. 10.Pedem autem significare, qvàm celeriter ad succurrendum properet Deus: ut qvi nullius ad huc unqvam hominis exspectationem retardaverit, paratus ad auxilium semper, qvoties id sibi gloriosum et hominibus salutare videt.
  11. Tùm ei mandavit, ut post duas â proxime futura Mercurij die hebdomadas, nempe 25. Novembris ad Witgendorfium veniret, singulare qvid ex ipso auditurus
  12. Factum, comparuitque etiam Spiritus Christophorum edocens: Adesse tempus, qvô millena millia Eqvitum ab Oriente ad Septentrionem, & â Septentrione ad Occasum in superiores Germaniæ provincias ventura sunt: foreque Exercitum secundum numerum Ducum septipartitum.
  13. Ex Ducibus tres fore trinis loricis armatos: cæteris qvatuor gladios datum îri in manus. 14.Primus loricatus, inqvit, puniet spiritualem et corporalem superbiam. Secundus spirtualem scortationem. Tertius Dei, divinique verbi, contemptum. 15. Primus gladio armatus coercebit injustitiam, in superioribus et inferioribus statibus. Secundus refrigeratam in filijs hominum charitatem. Tertius Ebrietatem et intempe
[35/8/25A]

rantiam, scortationem et Immunditiem, donorumque Dei horrendum abusum. Qvartus immodicum terrenorum amorem, Usurarios, Avaros, et qvi terrenis immersi delicias in ijs ponunt
 16. His ille audiendis intentus, conspicit ante se Leonem, naturali colore, septem stellis cinctum, tamque propè sibi adstantem, ut manum suam capiti ejus imponere, idque sine metu, potuerit. 17. Mox in occursum Leoni conspicit venientem semiformem Lunam qvam Leo anterioribus pedibus apprehensam tenebat tàm diu, donec perfectam [nancisceretur altered] rotunditatem plenoque fulgeret corpore. 18. Hæc dum ille aliqvantisper contemplatus fuisset, alius qvidam igneus mirè lucidus fulgor Leonem et Lunam circumiens obumbravit, ut sic fulgore isto evanescerent omnia.
 19. Vix hæc desierant, vidit â Meridie venientem Exercitum numerosissimum, ut exhorresceret: propiùs tamen adventante Exercitu, disparuerunt præ oculis omnia, ut qvò venerit Exercitus ille nesciret.
 20. Tùm vidit ante se Arborem qvandam proceritate miram, virore amoenissimam, ut similem nunqvam viderit: cui aliqvantisper adstans, vidit radicitùs evulsam, frondibus et folijs spoliatam, tandem et qvasi exustum inutilemque truncum, alvei ad instar cavum.
 21 . Mox in aëre conspexit stupendæ magnitudinis Campanam, suomet motu agitatam, tantumque sonitum edentem, ut â toto Terrarum orbe audiri hunc non dubitaret.
[35/8/25B]

 22. Ibi demùm Spiritus eum compellans, ut ista omnia ad senatum urbis referret, injunxit. 23. Mandans simul ut ad Regem iter susciperet, eique præter tria illa, sibi prius concredita, hæc etiam significaret: Qvamvis jam adversæ sorti implicatus sit, si tamen Deo supremo Regi tanqvam suo Feudi Domino, adhærere perrexerit, ipsius auxiliô emersurum tandem. 24. Ad Christophorum autem: Qvamvis, inqvit, Tribulationi magnæ nunc involvemini: qvi tamen Deo et Regi fidum se servaverit ipse servabitur. Ad superandum verò Tribulationes istas, opus erit Poenitentiâ, Charitate, Prudentiâ, Precibus, Fide, Spe.
 25. Hæc omnia Christophorus 30. Novembris in Sprottaviensi Curiâ en enarravit præsente totô Senatûs Consilio, Domino Iudice Aulico, Ecclesiæque Pastoribus. 26. Interrogatus, nihilne ampliùs de Electore Saxoniæ acceperit, respondit: Saxoniæ Electorem ab alio, huic operi destinato, monitum îri ut â propositô recedat. Qvod nisi fecerit horrendas Dei poenas sibi cumulaturum ob in gratitudinem, qvod Terra ipsius prima omnium Evangelij uberibus, lactata fuerit.
                      CAP. IV.
     Examinatur ab Antistise Ecclesiæ 7. Proficiscitur Wratislaviam ad Fridericum.
Decembris 1. accersitus fuit Christophorus ad M. Abrahamum Mencelium, Ecclesiæ Sprottanæ Pastorem primarium, examinique subjectus acerrimo: ut si salvam vellet salutem suam, ediceret, unde ista hauriret:
[35/8/26A]

ipsene confingeret, an ab aliqvo conficta sub Visionum nomine spargeret? 2. Inculcabatur ipsi, probè consideraret qvanta essent, qvæ susciperet, qvamque horrendum (si dolus subest) crimen incurreret, qvanto periculo conscientiam suam subjiceret, qvàm Dei et hominum iram in se concitaturus, vitæque certissimo discrimini Conjugem, liberos, pluresque alios secum, involuturus esset. 3. Ille omnibus exauditis hilari mente, nihilque trepidans, respondit: Suscipere se omnes diras, & optare ut omnia hæc eveniant, si qvidqvam unqvam præter ea qvæ vidit & audivit, et in mandatis accepit, loqveretur 4.Nihil tale sibi unqvam per somnum obvenisse, multò minus â seipsô, homine rerum ignaro, confictum: nec etiam â qvoqvam homine horum aliqvid esse acceptum, vel auditum: sed tantummodò sic per Visionem omnia ista exhibita. 5. Spiritus autem ille bonusne an malus sit, id qvidem se discernere non posse, ideoque consilium & informationem petere, utrum hîc aliqvid expresso Dei verbo sit adversans nec ne? 6. Se tamen Spiritum illum bonum judicare ex eo, qvod in excelsis habitare se dixerit, & emitti ad ministerium ijs, qvi hæreditatem capient salutis, etc etc
 7 Decembris igitur 5. Vratislaviam iter suscepit & 10 ejusdem, operâ Domini Wilpreti, Regij Fisci (per Ducatum Glogoviensem) præfecti ad Regis audientiam admissus, in præsentia trium Principum ea omnia, qvæ mandata habuit, exposuit: præsertim tres illos Articulos (qvos hucusque interdicti lege nulli hominum revelaverat) hæc in verba. 8. Primò, ut Rex pacificum
[35/8/26B]

pectus suum omnimodè Hostibus suis testatum faceret Qvod si illi ad pacem flecti noluerint, Deum excitaturum contra ipsos Exercitum ab Oriente ad Septentionem, & â Septentrione ad Meridiem & Occidentem, in superiorem Germaniam: qvi non futurus est Exercitus''' <left margin: '''Regis> sed Exercitus Dei solius. 9. Secundò, ut Rex diligenter sibi ab hostibus caveret, qvæsituris occasionem venenô ipsum tollendi, eoque etiam modo plenam adipiscendi Victoriam. 10. Tertiò, ut Rex animo suo probè infigeret Iacobi Patriarchæ Exemplum, qvi duos hostes habuit, Labanum et Esavum. Sed qvemadmodum Iacobum mirificè Deus liberavit, qvòd ipsi consideret, ita liberaturum qvoque Regem, si pariter fiduciam suam collocaverit in Deo. 11. Qvibus exauditis Fridericus breviter respondit: Accipia primum pro Mandato: secundum pro monito: tertium pro speculo.
                     CAP. V.
     Nova novi Spiritûs apparitio, illiusque a Kottero adjuratio: 10. Visionum præteritarum (e Cap. III. recensitarum) Explicatio. 22. Novarumque qvarundam, de Friderico Exhibitio 37. Differentia Angeli et Diaboli.
Anno 1621. 9. Ianuarij, qvùm iret Saganum apparuit sibi puerulus, qvasi 6. vel 7. annorum, non ea tamen faciei formâ, neque eodem vocis sono, qvem prior præ se tulerat, habitum gerens tricolorem Album, Ceruleam, & Igneum. 2. Hunc spiritum adjuravit per Deum vivum, fateretur qvis esset? flexisque genubus
[35/8/27A]

adoravit Iesum Christum Dei Filium, qvandoqvidem ille Salvator esset qvi contrivit serpentis caput, venitque in mundum, ut dissolveret opera Diaboli: ut per misericordiam & meritum suum hâc gratiâ se dignaretur, si hæc Visio spectrum aliqvod, aut fascinum Satanæ esset, liberari ab eo ut posset: si autem Dei esset opus, ut id sibi cognoscendum daret, conscientiamque suam qvietam redderet. 3. Hâc ad Christum fusâ prece, sensit repente in corde suo solatium gaudiumque tantum, ut exprimere non posset verbis. 4. Puerulus autem ipsum his verbis compellare; Non ego Te abduco â Deo, sed deduco ad Deum, sicut antea tibi significatum est. 5. Inprimis verò Christum tibi monstro et ipsius meritum, in qvo unicè consistit salus: Memento igitur Christi crucifixi! 6. Qvod autem, qvi sim, certior fieri cupis: Missum me â Deo scito, unum ex septem Angelis astantibus faciei Dei. Triplex color, qvem in habitu meo vides, qvid te doceat attende. 7. Albus designat Angelicam nostram innocentiam: eô qvod Angeli purissimi sint coram Deo, atque immaculati Spiritus. 8. Cæruleus denotat nos Angelos in Cælis qvotidie stare coram throno Dei, servientes illi. 9. Flammeus & lucidus ostendit, nos claram cælestem lucem inhabitare, esseque Spiritus flammeos.
     10. Coepit deinde Spiritus præcedentes Visiones hunc in modum illi exponere. Leo cum septem stellis, inqvit, est unus è Regum præcipuis: stellæ circa Leonem, Reges alios, Principes & Heroes designant. 11. Hic Leo
                       [signature B]    
[35/8/27B]

seu Rex, oppugnabit et perdet illum, qvi in loco coeli & terræ Domini se collocavit. 12. Idem Leo colaphum infliget Urso, ideò, qvod Dominus iræ suæ poculum infudit Urso. 13. Luna, qvam apprehensam pedibus tenebat Leo, donec plenitudinem asseqvuta esset suam, significationem habet duplam: sed hoc manebit Mysterium, donec impleatur, seipsum explicet.    14. Exercitus, qvem â Meridie venientem vidisti Exercitum designat illum, qvi nunc rabiem exercet in fideles, ipsos devorare cupidus: 15. sed qvoniam suomet robore freti efferuntur adeò, perdet eos Dominus (hoc peculiari quadam cum commotione & Zelo expresserat) quemadmodum perisse ante oculos Tuos vidisti, ut qui devenerint nescias: Deus enim per Preces, Fidem, Spemque donat super inimicos victoriam.
     16. Tertiæ Visionis, Excelsæ illius & amoenæ Arboris, qvam post evulsam & corruptam vidisti, duplex est significatio: 17. Primum, quod Deus præcipuum qvendam Monarcham de terrâ sublaturus est: idque ex hâc causâ, qvod Monarcha ille plus dilexit et reveritus est illum, qvi se loco Dei collocavit, quàm Deum ipsum. 18. Deinde, spirituali modo, qvod qvemadmodum Arbor illa una cum radicibus suis in Terræ Viceribus computruit, et in terræ superficie projecta d totaliter disperijt: Ita Deus hypocritas omnes, et nominetenus Christianos, non tantum è terra, sed et à facie suâ disperdet et abolebit.
  19. Qvarto, quod in aere Campanam propriô motu
[35/8/28A]

sonantem, universumque orbem personantem, vidisti et audivisti, sic interpretare: Futurum brevi, ut sonus Verbi Divini per totum orbem se diffundat, & Deus emittat Verbum suum cum evangelizantium Exercitu. 20. significavit ipsi etiam Spiritus, præsenti Anno 1621 opimos fore agrorum proventus. Qvamvis enim alicubi erucis, grandine, humiditate & siccitate, damnum accepturi sint Deum tamen provisurum, ut sufficiant. 21. Contra autem quod optimum est, desideratum îri, nempe Fidem, Charitatem, spem erga Deum: quin et erga homines raram fore Fidelitatem, Dilectionem, Concordiam: opus igitur esse precibus et erga Deum fiduciâ.
22. Posthæc videndam ipsi in Visione exhibuit Friderici personam, quadruplici specie. 1. Dormientem in terrâ prostratum. 2. Surgentem tristi et mærente vultu.
3. Provolutum genibus, orantemque manibus levatis. 4. Stantem sub Coronâ et habitu Regio maximâ cum gloriâ.
23. Hæc ut qvantocyus Regem scire faceret mandavit: admirandam enim Victoriam daturum illi esse Deum. 24. Revocabat quoque ipsi in mentem Articulos illos tres, Regi Vratislaviæ propositos, eosque dilucidabat hoc modo: 25. Sicut articulo primo declaratum est, Deum contra illos qui nullas Pacis conditiones â Rege oblatas admissuri sunt, excitaturum Exercitus ingentes, quorum alter â Septentrione ad Meridiem et Occasum tendet. 26. Eam ob causam Regem Septentrionem versùs se recipere
[35/8/28B]

debuisse, quoniam inde primum accepturus esset auxilium: Tempus quoque jam esse præfinitum, felici reditui ejus. 27. Inter hæc dicendum Tabellam illi Cæruleam exhibuit, cui inscripti erant seqventes numeri, quos ille partim recensuit, partim scripto repræsentavit:
                   1 6 1 2 1
                   1 6 3 3 0
                       6
                   ----------
                   2 1 9 7 1
                     1 1
  28. Numeros istos, ad præteritas Visiones referens, ita explicuit. 29. Summam numerorum Annorum 1621 & 1630 facturam 11: quod horam undecimam jam præterijsse significet et incipere duodecimam: ut in Visione Horologij edoctus fuerat.    1 6 2 1
                             1 6 3 0
                             ---------
                             3 2 5 1:
                       et per additionum iterum
                                  3
                                  2
                                  5
                                  1
                                 ---
                                  11
  30. Medium autem inter 1621. & 1630 esse illud tempus, quô futura sit magna illa spiritualis Eclipsis: per quam magnus ex gentilismo Monarcha ad fidem convertendus, ut dictum supra. 31. Duos in medio numeros, ab 1. usque ad 9. in longum computatos
[35/8/29A]

(qui in Historia Passionis Christi nominantur, et in explicatione trianguli & trini horologij expressè sunt positi,)   1
cum addito summæ numero 11. qvi ex Additione an-     3
norum (Tabellâ superiori repræsentatâ) prodeunt,     6
facere 21: designareque 21. hebdomades ab occupa- 9
tione: Pragæ, quibus elapsis Praga rursus Fri-       1
derico cessura sit.                                  1
                                                    21
  32 Quod autem secundo Articulo Rex â veneno sit præmonitus: exinde judicare ipsum debere, qvantopere Fridericum diligat Deus, ut etiam inimicorum technas ipsi revelet atque detegat. 33. Iacobi Patriarchæ Exemplum Regi propositum esse ideo, quod sors ejus similis futura sit, atque olim Iacobi fuerat. Ut enim Iacob vigesimo primo anno (â fugâ et patriæ desertione) magnis cum copijs domum reversus fuit: ita Fridericum post 21. hebdomadas {mysticas} ad pristinam gloriam rediturum. 34. Atque ex hâc causa quadrupulici specie ipsi ostensum esse: dormientem; mærentem; orantem; tandemque Regali gloriæ restitutum 35. Ista ut quamprimùm ad Regem referret, mandavit Spiritus. 36.Tandem Christophoro Cælum elevato digito præmonstrans, dixit: Ad Deum te remitto ! rursumque moneo, memineris Christum Iesum mortuum esse & resurrexisse.
  37. Subjunxit etiam: Angelus & Diabolus postremas literas similes habent, sed ministerium contrarium. Nos glorificantes Deum benè facimus hominibus: Diabolus contra homines seducet, & in ruinam præcipitat. 38. His dictis, jussit eum abire in pace, disparuitque.