| Title: | Copy Letters Concerning Dury'S Aims, ? To ?, In Latin |
|---|---|
| Dating: | 12 November 1654, 1 December 1654, 6 December 1654 |
| Ref: | 20/11/68B-74B |
[20/11/68B]
[left margin: 38.) Lit: O.]
Iudicium
Ministrorum Verbi Dei
Scaphusiensium
De
Pace & Concordia.
Ecclesiarum Evangelicarum.
Spiritualis Fraternitatis et Concordiæ Ecclesiasticæ contesserationem commendantia; cùm illis, qvibus nobiscum intercedit salutiferæ Veritatis Consangvinitas, tot nobis ipse Genius et Character totius Christianismi suppeditat, argumenta: ut dolendum sit planè, tam diu indultum esse ferali dissidio, ut plurimùm ex Controvertentium non probè intellectâ mente, et conseqventiarum inadvertentia prognato, falsis narratis nutrito, livore, æmulatione, litigandi intemperie roborato, [Greek: logomachiais apadeutois?], qvæstionibus suspicionibus, anathematismis scatente, ut vix potuerit Ecclesia Christi ab infensissimis hostibus aliter magis exponi ludibrio, Spiritus S. tristitiâ affici, Animæ pretioso Christi sangvine redemptæ turbari [Greek: to phthonero daimoni nemesesanti tois chistianon agathois] deliciæ apparari. Qvousque tandem ó Filij Dei, qvos viscera Christianæ Charitatis et Communis ædificationis cura aliqva et solicitudo tangit? Si qvod sperare licet, per Dei benedictionem iniri possit, et honestè foveri Fraterna Consociatio; non per Cothurnos, verborum, (totâ mente aversamur nobis à non nemine objectos alopecismos:) non per Confusionem Dogmatum aut rituum; non per dissimulationem aut occultationem necessariæ alicujus veritatis (maledicta enim pax et Unitas, qvâ inter se extrà Deum conveniunt homines, nec jungitur Ecclesiæ, qvi ab Evangelio spearatur) sed per repetitum et stabilitum consensum, ejusque apertam et publicam Professionem, in Dogmatibus Theoreticis et Practicis, in qvibus indubiè cardo versatur Salutis. In Confesso est apud omnes, longè deteriorem, et incomparabiliter flebiliorem esse Conditionem illius Ecclesiæ, qvæ Aureæ suæ superædificationis super fundamentum, splendore (nedum inani fortassis imagine veri et fallaci propriæ opinionis speciositate) ita inflatur, intumescit, effertur, ut Charitate neglecta, æqvanimitate deposita, calcata Christi lege, vicinas Christi Ecclesias in Fundamento Orthodoxas, et pacem cum ea colere volentes propter qvasdam falsarum opinionum fundamento superædificatas stipulas, fastuosè contemnat, hæreseos insimulet, fastidiosè reijciat, et audaciter orco adjudicet, qvàm illarum Ecclesiarum, qvæ Fundamentum retinentes, licet scientiâ inferiores, et in fide infirmæ sint, charitate tamen invictâ pollent, cùm nè hilum qvidem ad salutem prosit, qvantacunque Scientia et Fides Charitate destitutis. 1. Cor: 13. Laudandus igitur Deus Ter Opt: max: qvi subindè Organa gratiæ suæ salutaria excitat, ijsque sinceræ ac solidæ inter Evangelicos Concordiæ, pacisque Ecclesiasticæ constabiliendæ ardorem inspirat. Gratulandum Viris Principibus, Spiritu [Greek: hougemonicho?] ingenuo et liberali dotatis, Populoque spontaneo, qvi studio propagandæ Pacis et Veritatis, inter [Greek: eucharisteria] Deo Sospitatori suo votiva, primum facilè locum tribuerunt. Gratulandum Theologis, alijsque Viris piè doctis, qvi Spiritualis Fraternitatis, cum cæteris Evangelicis, eundem Patrem Cælestem, eodem [catchword: Spiritu]
[20/11/69A]
[right margin: (39.] Spiritu, per ejusdem Primogeniti nomen adorantibus, redintegrandæ studio et desiderio, incensi, idem alijs qvoque commendant, eosque in Consiliorum Pacificorum Societatem adsciscunt. In eo negotio, qvam laudabili et indefessâ industria, non sine dulcibus sperati successus primitijs desudaverit à multis annis Reverendus et Clarissimus Vir D. Iohannes Duræus, Theologus Scoto-Britannus, orbi Christiano innotuit. Qvi cum felici itinere, sub auspicijs Serenissimi et Celsissimi Dom: OLIVARII, Reipubl: Angliæ, Scoticæ, Hybernicæ, PROTECTORIS, Ecclesiarumque Christi Nutritij, Nomine etiam Venerabilium Theologorum et Ministrorum Verbi Dei Anglicorum, sufficienti Authoritate instructus, Scaphusium qvoque appulisset; Conscio Amplissimo Magistratu nostro, decenter salutato, Ministris Verbi Dei in Conventu congregatis, coràm exposuit, et scripto communicavit Irenici sui studij Scopum, Media et Modum. Qvibus cum sentiremus illum perhumaniter in nobis [Greek: anaxopyrein?], piorum Antecessorum nostrorum, candidè pacificam mentem, qvam utut lacessiti sæpius fuerunt, memores cujus Spiritus Filij essent, nunqvàm deposuisse constat; re omni in timore Domini pensiculatiùs consideratâ: Exosculamur Scopum, qvem Charitatis ex mundo Corde, Conscientiâ bonâ, Fide minimè simulatâ, Oculo qvasi Columbino intuetur, ut luculentiùs enitescente, et agnito in fundamentali Religionis Veritate et puritate consensu, seqvatur funesti Schismatis abolitio, efflorescat Concordia; cessent [Greek: loidoriai], invectivæ, anathematismi; invicem exhibeantur omnia nonsolùm externæ amicitiæ, sed fraternæ et spiritualis communionis signa, effecta, officia genuinorum Christi discipulorum [Greek: gnorismata]; Cursus Evangelij, junctis in posterum studijs et conatibus, promoveatur. Media, qvorum specimen et Idæam nobis exhibuit, animadvertimus esse, qvamvis (ut per angusta ad augusta tendendum) ardua possibilia tamen, pia, decentia Sanctam vocationem nostram, et ex ipsis Scripturæ S. promptuarijs, cum judicio delecta; et ad prædictum Scopum, suam aptitudinem evidenter præse ferentia. In Mediorum adhibitione et directione, salutaria qvin etiam deprehendimus suggeri Consilia, in agendi Modo ordine atque momento fini commensurata. Cautè modò circumspiciatur, (qvod et de mente Clarissimi Viri esse constat) in elaborandis, adornandis, et in effectum perducendis, sive dictis illis pensis, sive alio qvocunque præliminari apparatu (dies enim diem docebit, et Communicationem suffragiorum, sive pacificarum meditationum commercium instituentibus, Deus subindè nova et Salutaria Consilia suppeditabit) ex varijs circumstantijs temporum et personarum dependens oportunitas, nè fortassis immatura et festinata qvorundam editione atque evulgatione, incommodum aliqvod suboriatur, ut aut Ecclesiarum Theologi, qvorum id non minùs interest sese neglectos aut præteritos possint conqveri, aut illa in qvibus rei benè gerendæ momentum oportunè et prudenter adhibitis, speratur fore, ante tempus prodantur Adversarijs ad sufflaminandum hunc Syncretismum unicè intentis; itaque per otium experturis, [catchword: qvàm] [at bottom, in centre: D.]
[20/11/69B]
[left margin: 40.)] qvam speciosè qveant illorum vim et pondus aliqvando eludere; neve in lucem protractis qvæ stribliginis situ squalloreque obsita, satius fuisset cum omnibus injurijs ultrò citroque illatis perpetua [Greek: amnestia] sepulta jacuisset, vulnus recrudescat, et infausti dissidij atque contentionis serra, viris contentiosis porrigatur reciprocanda; Sed rebus omnibus ad Ecclesiarum Unionem spectantibus, ritè præparatis, salubri Consilio digestis, et ad maturitatem Communi Antistitum Consensu perductis, qvum animis utrinque ad concordiam dispositis in Synodo dijudicanda Controversia fuerit, nè desint nobis Viri non tantùm pij, sinceri, candidi, Pacifici, veritatis studiosi, graves, prudentes, sed etiam ab apparatu illo Salutarium Consiliorum instructissimi prodeant.
Cæterum Clarissimo [Greek: eirenodiokte] pro negotio hoc Evangelico, tam pio zelo suscepto et nobiscum communicatis pacificis meditationibus, agimus et habemus nostro et Ecclesiarum nostrarum nomine gratias: Spondemus autem Nos Ecclesiarum Reformatarum Charissimæ Patriæ nostræ, in hoc negotium Consensui firmiter hæsuros, et pro gratiæ modulo, qvem Divina benignitas nobis admensa fuerit, hocce studium Pacificatorium, nobis perpetuò curæ Cordique futurum. DEUS Pacis sanctificet sibi magis magisque Viros utriusque ordinis Moses et Arones, à qvorum capitibus oleo S. Fraternitatis et concordiæ delibutis, descendat [2 Hebrew words?] in Universam Christi Ecclesiam [Greek: eis osmen enodias theo], cui sit gloria in secula seculorum Amen.
Ministri Verbi Dei Scaphusienses.
Traditum fuit Iohn Duræo eorumque omnium nomine
à Domino Meyero. 12.Noveb: Ioh: Georgius Scalichius.
1654.
[left margin: Lit: P.]
Summa Capita
Propositionis de Negotio Pacis Evangelicæ promovendo;
qvæ facta fuit Fratribus Sangallensibus et Apenzellanis,
in Conventu, habito 28. Novemb: 1654. Sangalli, à Iohn Duræo.
Primò declaratum fuit à Duræo, se venisse ad Sangallenses singulari qvodam affectu, ideò qvod sciret illos inter primos fuisse, qvi Sententiam de Scopo suo dixerant, eumque approbarant, qvod ipsi nunciatum fuisset aliqvoties, illos vehementer expetijsse suum Colloqvium, magnoque zelo ergà hanc causam propendere: qvod in Iulio constituerat sese ad illos conferre, sed propter responsum qvod sibi datum fuerat nomine Procerum Cantonum Evangelicorum, se fuisse impeditum, et aliô debuisse itinera sua deflectere hucusque, qvod magnam spem concipiat fore, ut hæc causa magnum ab Eruditione, Pietate et Zelo, Sangallensium accipiat adjumentum. Ideoque sibi jam propositum esse in hoc Conventu, de qvo sibi plurimum gratulabatur, cùm ijs qvi aderant con- [catchword: ]-ferre
[20/11/70A]
[right margin: (41. ] ferre de Instituto suo, ut habeant plenam de rebus necdum sibi in hoc Negotio perspectis informationem; ut ansam habeant tantò meliùs in precibus et consilijs, negotium adjuvandi, et ut scrupulos, si qvos habent circa rei tractationem, proponant, ut ijs eximantur; totumque rei à se agitatæ fundamentum et ambitum percipiant. Hoc fine de tribus Sermonem instituit.
Primo. de Causis, qvibus ipse impulsus fuit, et propter qvas Angliæ Proceres, et Ecclesiarum Ministri, hoc Concordiæ quærendæ studium iterum suscipiant et instaurent.
Secundo. de Modo rei jam tractandæ, cum spe optati successûs.
Tertio. de rebus à Sangallensibus agendis, ut cum fructu negotium promoveant.
DE PRIMO.
De seipso cur iterùm se sollicitatorem præstet in hoc studio, dixit, se id facere propter votum, qvo se Deo obstinxerat jam à compluribus annis, qvod nempè nunqvàm vellet desistere abhoc instituto, qvandocunque daretur ipsi commoda rei promovendæ occasio, qvam jam putabat se nactum fuisse, post motus intestinos in magna Britannia sedatos; et pacem cum Belgis initam.
De Ministris Ecclesiarum Angliæ et Proceribus, dicebat causam non multum esse absimilem, qvare hanc rem secum tractare velint; nempè illos etiam publicis suis Remonstrantijs Foederibus et Declarationibus esse obstrictos, ad causam Evangelicam pro Virili promovendam; idque patere ex Primi Parlamenti Remonstrantia (ut vocant) Status, qvam Regi Anno 1641. exhibuerunt: in qva sub finem ad Causæ Evangelicæ Communis defensionem & promotionem sese obligant; iterùm ex foedere Nationali cum Scotis inito, in qvo Solemni juramento sese obligarunt ad Status sui Reformationem primo, deindè Colophonis loco spondeant, etiam se alijs Ecclesijs et Rebuspub: Evangelicis eandem felicitatem, qvam sibi optant et quærunt, procuraturos, qvantùm inse erit: ultimò denique in Parlamento Minori, qvod superiori Anno fuit Convocatum, post longi Parlamenti dissolutionem, in prima illius subseqventis brevioris Parlamenti Declaratione fusè protestabantur, sibi hoc inprimis fore propositum, ut Regni Christi et Evangelicæ Veritatis promotionem procurent qvantum in ipsis erit. Ex qvibus Procerum Reipubl: nostræ (inqvit Duræus) Declarationibus apparet, illos per Conscientiam obligatos esse ad hanc Causam promovendam, nec aliter inductos fuisse, ad Authoritatem suam, huic instituto commodandam, qvam qvod putent Religiosam hanc qvam qværo Correspondentiam, ad Causæ Evangelicæ promotionem esse necessariam.
Et hæc qvidem Causa primaria est, qvæ omnes nostros Proceres impellit et excitat ad hasce curas; sed præter hanc Causam, peculiaris in Domino Protectore zelus reliqvos manuducit ad hasce curas, qvi in ipso tantus est, ut Duræo aliqvando dixerit, sibi non fore molestum, si res ita postularet, etiam vitam profundere pro Evangelica Causa & Libertate Religionis, in exteris Ecclesijs procuranda et conservanda. [catchword: Ad hæc]
[20/11/70B]
[left margin: 42.)]
Ad hæc accessit Rei suscipiendæ commoda Occasio, nam nonsolùm Pacem cum Belgis Nostrates jam Confirmarunt; sed foedera atque amicitias cum omnibus vicinis Evangelicis inirerunt, cum Svecis, cum Danis, cum Duce Holsatiæ, et Comite Oldenburgico, et cum Civitatibus Hanseaticis, Amicabilis Correspondentia Consituta est; qvæ fundamentum præbere poterit ulterioribus in Causa communi procuranda tractatibus: atque eo respexisse Proceres nostros, mihi (inqvit) certum est, in amicitijs contrahendis. Qvod in foedere Belgico jam inito apparuit ex eo, qvod in hac Causa Religiosa promovenda Belgarum Legati, promptissimam operam suam Duræo obtulerint; scriptis super Instituto ipsius ad Ordines Generales primùm, deindè etiam ad Ordinum Holandiæ Syndicum Dominum de Witte literis, qvibus Negotium hoc ipsorum Curæ commendabatur: posteriores hæ ad Dom: de Witte literæ fuerunt Duræo ex Anglia abeunti traditæ, ut in transcursu per Belgium ipse posset Negotium insinuare, et proponere Ordinum Holandiæ Syndico, Viro huic Studio impensè addicto.
Præterea et hostium Ecclesiæ Evangelicæ adversus eam molitiones, et Consilia agitata Ratisbonæ et alibi, occasione dissidiorum intestinorum, qvæ inter eas existunt, et propter belli Belgici acerbitatem; non minimam præbuerunt Causam instaurandi, hoc institutum, ut scil: ansa hostibus inposterùm præcideretur, captandi sua ex nostris distractionibus commoda, qvemadmodùm hactenus factum fuerat.
Hisce omnibus superaddi debent, Considerationes piæ de fructu et utilitate hujus instituti, deque expressis Dei mandatis in Sacro Codice toties inculcatis, de pace et Concordia sectanda cum omnibus, idque qvatenus fieri potest, et qvod in nostra potestate est: qvæ Viris Christianis propter Reverentiam Deo debitam, non possunt non Calcar addere ad hujusmodi studia promovenda: Ex qvibus omnibus, manifestum esse dicebat Duræus, hoc negotium à sese, et suis Parastatis agitari, non alio fine, neque alias ob Causas, qvàm ut Conscientijs suis satisfaciant, et Officium Deo et Ecclesiæ præstent debitum
DE SECVNDO.
De Modo Rei tractandæ, tria fuerunt proposita. 1. Spiritulae Rei tractandæ fundamentum. 2. Via agendi, et procedendi ratio, ergà eos, qvibuscum tractatus instituendi erunt. 3. Spei de optato successu Argumenta, qvod scil: apud Lutheranos conatus hic non erit irritus.
Spirituale fundamentum horum Tractatuum est Sanctorum Communio, qvæ elucere debet in Religiosa Fratrum ad mutuam ædificationem Correspondentia: hæc Religiosa Fratrum in Studio ædificationis promovendæ pro sese invicem cura, ex varijs Apostoli exhortationibus commendata fuit, nempè ex Epist: ad Philip: cap: 2. sub initium, & v. 14. 15. 16. ad Ephes: 4. v. 15. 16. ad Hebr: 3. v. 12. 13. & 10. 24. & neglectum hujus curæ ab Apostolo 1. Cor: 12. v. 25. Censeri causam Schismatis; atque adeò ad reatum hunc præveniendum, [catchword: nè ille]
[20/11/71A]
[right margin: (43.] nè ille meritò Reformatis Ecclesijs imputetur, Duræus ajebat[altered from agebit] se sollicitatorem agere, idque eo diligentiùs, qvod observaret Ecclesiarum hostes hoc imprimis conari, ut Correspondentiam Evangelicorum inter sese, distrahant et disturbent. Hocque Fundamentum huic Tractationi substerni debere dicebat, qvoniam res in sese spectata, Regnum Christi concernit, qvod in animis hominum piorum efformatur; atque ideò alteri fundamento superstrui non posse, nisi tali, qvod Evangelio Christi esset maximè consentaneum, et qvod præceptis mutuæ ædificationis in Charitate et Sanctitate excolendæ, ad amussim respondeat.
Qvod ad viam Procedendi cum ijs, qvibuscum Tractatus instituendi sunt, attinet, hanc aiebat plurimum differre ab ea, qvæ qvondam inita fuerat; nam qvondam promiscuè Lutheranos et Reformatos adierat, prout se res et occasio offerebat; at jam initium fit à solis Reformatis, nec cum Lutheranis qvicquam publico nomine agendum suscipietur, nisi ubi constiterit, omnes Reformatos interse consentire, et approbare Media, Modumque Procedendi, qvem ergà Lutheranos adhibere expediet. Inter Reformatos autem Helvetios primùm adiri, qvoniam illorum Prudentiam et Authoritatem ad Rei promotionem, summum momentum allaturam creditum est, cùm sint inter omnes Reformatas, Ecclesia Materna, qvæ plures tam in Gallia, qvàm alibi procreârit, cùm Orthodoxiam in Pace domestica illibatam hactenùs præ multis alijs conservârit, et eo loco inter Germanicas et Gallicas Ecclesias sita sit: ut cum utraque Correspondentiam commodissimè fovere possit. Positis autem Rei certo ordine tractandæ fundamentis inter Helvetios, tùm ad reliqvas per Germaniam et Belgium Reformatas Ecclesias esse progrediendum, ut illis cùm Ecclesijs Anglicis Consentientibus, negotium, omnium nomine ad Lutheranos promoveatur, prout in discursu de Modo Procedendi fusiùs explicatur. Deindè addebat, Negotium antea nullâ authoritate publicâ fuisse suffultum, at jam tam Civilem Status nostri, qvam Ecclesiasticam authoritatem intervenire, ad ejus promotionem. Denique in Modo Procedendi priori, nihil aliud fermè qvæsitum fuisse, qvàm ut præparationes qvædam, et animorum inclinationes formarentur in utraque parte, ut appareret negotium tempore opportuno posse tractari; sed jam illis præparationibus superstrui debere conatus ad Rei complementum tendentes.
Neque hos conatus fore irritos sperandum esse, nonsolùm qvod teneamur per fidem et spem ambulare coram Deo, in obedientia mandatorum, qvæ nobis præcepit, inter qvæ hoc de qværenda Pace et Charitate excolenda, primum et præcipuum est: sed qvod affulgeant à parte Lutherana tot optati successûs indicia, ut nemo justam habeat dubitandi de eventu Causam: hocque Argumentum, Demonstrationis instar esse: nimirùm ibi sperandum esse, de legitimo qvolibet conatu successum, ubi Deus: debitas operi [catchword: præpa- ]
[20/11/71B]
[left margin: 44.)] præparationes aptavit, et operarijs ad operis executionem, media sufficientia suppeditavit; tum enim poni causas immediatas, ex qvibus effectus sperari debet: Ast in hoc opere, manifestum fieri potest, à parte Lutheranâ præparationes debitas operi esse à Deo aptatas, et media Operarijs sufficientia esse suppeditata. Ergò Concludendum est, optimè de successu sperandum esse. Præparationes autem debitas à parte Lutheranâ esse aptatas, apparet ex eo, qvod ij, qvibuscum hoc negotium inter eos tractari debeat, vel illud jam ipsi agant et promoveant, vel magnam ad rem promovendam propensionem declarent. Heic relatum fuit, qvousque Lutherani Politarchæ aliqvi, negotium promoverint in Conventu Francofuertensi, Anno 1634. In Svecia, ab Anno 1637. in tractu Brunswicensi et Luneburgensi, ab Anno 1639. In Monasteriensi Pacificatione, cujus Articulus 7. de Reconciliatione Evangelicorum inter sese agit; et in nuperis Comitijs Ratisbonensibus, ubi omnium Principum et Statuum Evangelicorum nomine, actum fuit de Theologorum Contentionibus, Authoritate publicâ reprimendis: tum etiam, qvousque Theologi qvidam inter eos huic instituto operam suam impenderint, et qvinam ei faveant, Helmstadiensium Domini scil: Calixti, et Discipulorum ejus studium in concordia qværenda emicuit à multo tempore; et ejus conatibus favent Altorfini, et Noricæ Reipubl: Theologi omnesque alij, per totam Germaniam Verbi præcones, qvi Iohannis Arndij, Superintendentis qvondam Luneburgici vestigijs insistunt. Ex qvibus omnibus, liquere potest, conatum ab illâ parte non fore irritum, si legitimâ viâ, conatum debitum adhibeamus; Addendum qvoque hisce, Argumentum à Minori ad Majus desumptum, hoc scil: qvod si qvando Duræus sine publicâ Authoritate, et Consensu solemni omnium Ecclesiarum Reformatarum, negotium hoc tractavit, et tamen obtinuit plura in hoc conatu, qvàm ipse sperare initio potuit, aut credibile fuit illum obtenturum inter Lutheranos; tum credibile est, illum, qvando habebit publicam Authoritatem ad rem tractandam; & Consensum omnium Ecclesiarum, successu optato non iri destitutum. Ast verum est prius, Ergò et posterius.
DE TERTIO.
Cum igitur de Spe successûs minimè sit desperandum, rogabat Fratres, velint primò ea Scripta et Documenta, perpendere, qvibus Tractationem suam inniti ajebat: ubi protulit
1. Declarationem Ministrorum et Theologorum Anglorum, sibi in hoc Negotio concessam.
2. Literas salvi Conductus Domini: Protectoris Angliæ, &c.
3. Decretum Ordinum Evangelicorum Francofurti super hac re factum, Anno 1634.
4. Pensorum elaborandorum Lemmata, qvæ ipsis exhibuit.
Secundò petijt velint nonsolùm de re promovenda deliberare, sed etiam privatis et publicis precibus, rei eventum, totamque tractationem Deo commendare, velint cum suis Fratribus Consilia sua Communicare; et Officia Sanctæ Communionis pro Charitate et Zelo suo in hac re fovere. Denique ut in Communi Sententia et Responso, omnium Ecclesiarum Helveticarum nomine proferendo, velint sese Tigurinis adjungere, et sibi [catchword: festi-]
[20/11/72A]
[right margin: (45.] festinanti veniam aliô semet Conferendi, sine longiori morà concedere.
Qvæ hoc pacto raptim consignare, ad conservandam rei
memoriam Consultum judicavit
Sangalli ipsis Calend. December
1654. Iohannes Duræus.
[right margin: Lit: Q.]
Apographum Iudicij Sangallensis Ministerij.
Vir Admodùm Reverende, Clarissime, Desideratissime.
Cum placuerit Reverendæ Dignitati Tuæ Ecclesias Helvetiæ Reformatæ salutanti easdemque ad negotium Pacis Ecclesiasticæ, inter Ecclesias Protestantes instaurandæ, suscipiendum et promovendum, non Tuo solùm, sed publico Ecclesiarum ac Academiarum Anglicanarum, nobis in Christo Iesu conjunctissimarum et dilectissimarum, nomine sollicitanti, placuerit et Nos Cellæ Beati Galli, popularis Tui, accolas, licet minimos in millibus Isræl, non præterire præsentia Tua Veneranda, exoptatissima, nos, imò Ecclesiam nostram et fidei nostræ creditam, honorare et exhilare [Greek: pragmateian] Tuam Sacram fusiùs exponere, Consilia Sancta et Prudentissima, Zeli pro Gloria Dei, et Charitatis ergà Ecclesiam Christi plena, tùm per Venerandos Fratres Tigurinos, tùm ipsemet nobis liberalissimè communicare, et insuper, ut nostrum Iudicium, studium et operam, tum Reverendæ Dignitati Tuæ, tum alijs Ecclesijs in hoc Sancto opere pro virili conjungamus, à nobis petere; Agnoscimus inde, fidem Domini nostri Iesu Christi gloriæ tibi esse absque [Greek: prosopolepsia], non admittere et complecti tantùm eum qvi [Greek: chrysodaktylios en edouti lampoua], sed et qvi [Greek: ptochos en rypara edouti] comparet.
Etsi verò nostra tenuitas, nemini melius qvàm nobis ipsis constet, eaque sic nos excusare potuissemus, tamen cum per viscera atque miserationes Domini nostri Iesu Christi, ab uno qvovis Verbi Præcone, qvovis Viro Pietatis sensu prædito, qvovis Christiano, qvi ullo unqvàm exarsit ergà Domum Dei zelo, Reverenda Dignitas Tua postulet, ut velit sine respectu Personarum et præjudicio, tanqvàm in conspectu Dei, in hoc Negotio agere, mali fomitem, ubicunque lateat, detegere, aut si Remedium noverit, ex Lege Charitatis indicare; et Dominus noster prohibuerit unicum à se acceptum talentum defodi in terra; et qvæ videntur membra corporis infirmissima esse, necessaria sint; supplicibus et devotis precibus implorato à Patre Misericordiæ per Dom: Nostrum Iesum Christum, divino Spiritus Sancti, Spiritus Verita- [catchword: -tis]
[21/11/72B]
[left margin: 46.)] -tis et Pacis ductu, qvo discamus et Nos, duas illas Sorores geminas, Veritatem et Pacem, Divino præcepto arctissimè junctas, ritè conjungere, respondebimus et nos, ut ibi Elihu partem nostram, ostendemus sententiam nostram, nos qvoque. Ne, qvæsumus, accipiamus Personam ullius; et apud hominem non utamur præfatione; Non enim novimùs præfationibus uti; paululùm utentes tolleret nos, qvi fecit nos; Hæc autem tantùm hoc tempore Columbinâ Modestiâ et simplicitate piscatoria monebimus, et ceu minuta duo in [gazophylacium?], ad Domum Dei instaurandam immittemus.
Ante omnia accinimus meritò Choro Angelorum in Cælo et Terra ad invicem clamantium, et laudantium, Gloria sit Deo in Excelsis, qvod præter merita nostra, ex summâ suâ benignitate et miserationibus suis, qvæs non finiuntur, sed novæ sunt singulis matutinis, et propter amplissimam fidemsuam ergà Ecclesiam suam, eam indulsit in Terra pacem, ut possint Deum colentes et amantes, etiam Pacis Ecclesiasticæ instaurandæ et stabiliendæ, Consilia inire et sperare qvæ Ecclesiæ Dei acciderunt, hinc inde Calamitosa et tristitiâ magis ad profectum Evangelij, sicut in Anglia Dei benedictione jam factum, eventura. Et valdè nobis probatur eorum omnium Pietas, qvi sollicitè cavent ne qvod perdamus, pro qvo Christus est mortuus, et memores sunt, peccantes in fratres et vulnerantes ipsorum Conscientiam informam, in Christum peccare.
Qvoniam verò in Ecclesijs Gallicanis, ob puritatem et Consensum in Doctrina, Sangvine tot Illustrium Veritatis testium obsignata, adeò antehac celebribus et Florentibus, lites et contentiones graves, proh dolor! sint obortæ, unde Schisma inter eas metuendum, ut olim Ecclesiæ Helveticæ inprimis sollicitæ fuerunt de Luce Evangelij in ijs accendenda et propaganda, et memores semper fuerunt vinctorum illarum, tanqvàm unâ cùm illis vinctæ, sic speramus viscera et miserationes omnibus Ecclesiarum et Scholarum Antistibus & Doctoribus esse, ut sollicitè operam dare studeant, qvomodo conjunctis cum alijs in Gallia ipsa necnon Anglia et Belgio fratribus dexteris, laborantibus illis Ecclesijs, prudenti Consilio suo succurrere, et præoccupatos aliqvo lapsu, primum qvantùm licet, cum spiritu mansvetudinis instaurare, et dissentientes reconciliare possint. Christus compassus est nobis adhuc infirmis[altered from infirmas], imò impijs? cur non nos fratribus? cur negligamus eos, pro qvibus se ipse Christus neglexit?
Gratissimus est et Auribus nostris sonus Tubæ, qvo svadentur et petuntur Induciæ Sacræ inter Protestantes, [Greek: amnestia] injuriarum atque Contumeliarum, utrinque acceptarum: et benè facere putamus eos, qvi alios hic præveniunt, sibi ipsis non indulgent, sed Ecclesiæ student placere in bonum ad ejus ædificationem. Et enim Christus non placuit sibi ipsi sed sicut scriptum est, convitia eorum qvi convitiantur tibi, inciderunt in me. Si æqvum est, servum nihil recusare, qvod Dominus in se suscipit, absurdum, velle nos eximere [catchword: ab eo,]
[20/11/73A]
[right margin: 47.)] ab eo, cui se subjecit Christus, qvo Domino et Rege gloriamur. Peccata nostra adeò coràm Deo abominabilia ex amore sibi imputari sivit, luit, expiavit. Qvid in nos feramus compatiendo, condonando hominum infirmitates, et injurias, qvarum nulla proportio ad probra nostra Deo illata, et qvas infirmitates et injurias, ferre nil est, respectu poenæ et maledictionis, qvam Christus nostro loco tulit.
Et qvandoqvidem omnibus constat, omnes inter Protestantes lites infoelices, qvæ tandem pepererunt utrique parti perniciosum Schisma, ex Controversia Eucharistica primùm esse natas, et Magni Viri hodieque sentiant; hanc primam viam ad Concordiam fore, si hic ante omnia se invicem meliùs explicare et intelligere studeant, optamus ceu præparationem etiam ad Sacram Concordiam, majorem et evidentiorem in declaratione orthodoxæ de hoc mysterio sententiæ, inter Ecclesiarum et Scholarum Reformatarum Doctores, Consensum. In qvo qværendo, Calvinus, de Ecclesia Christi meritissimus, ad promovendam Concordiam, inter omnes Evangelium Iesu Christi profitentes, tantum laboris insumpsit Scriptis plurimis, imò et profectione in eum finem Anno 1549 Tigurum, unâ cum Farello susceptâ. Tigurinæ Ecclesiæ Pastoribus Doctoribusque tomo 7.operum Calvini, p. 754. b. valdè collaudantibus ejus ingens studium, et operam sedulam, qvibus moliebatur Doctrinam de Sacramentis, indies illustriorem facere, ac tollere offensiones è media Ecclesia, qvæ obortæ videbantur ex obscuriore qvadam explicatione mysteriorum; testatique sunt, adeò nihil molestiæ sibi adferre, ut ea non modò laude, et prædicatione digna, verùm etiàm pro sua virili adjuvanda esse et imitanda judicent. Adduntque, Qvum enim SacroSanctæ Leges Principis nostri Iesu Christi, omnes actiones referant ad Culturam Charitatis, studiumque mutuum juvandi, nihil etiam severiùs prohibent, qvàm ut ullus alteri obijciat impedimentum, qvo minùs vel rectè vereque judicet de ijs, rebus, qvarum[altered from quærum] notitia necessaria est, aut certè utilis et salutaris hominibus: vel minùs præstet officium suum, qvod tum Deo tum proximis debetur, eademque gravitate jubent, amovere qvantùm fieri potest offendicula, in qvæ impingere solent homines. Qvod Exemplum imitati sunt prædecessores nostri, & inprimis David Wetterus, Ecclesiæ Sangallensis Minister, ad Calvinum 26. Iulij, Anno 1560. ita scribens: De me tamen hoc tibi persuadeas velim, neminem esse ex omnibus doctis, qvem magis proposuerim seqvi, qvam Te, tam valdè mihi Tua omnia arrident et probantur vehementer.
Et Calvinus t. 7. p.767. ipse testatur: Postqvàm absque dissimulatione ita in lucem prodij, nullus ex dissentientibus, qvorum tunc vigebat fama et authoritas florebat, signum offensi animi dedit. Nam cum præcipuis qvibusque Sententiæ Lutheri Patronis, [catchword: et qvi]
[20/11/73B]
[left margin: 48.)] & qvi eam acerrimè tutati sunt, familiaris deindè usus mihi fuit: qvi me certatim omnes amicè amplexi sunt. Qvin etiam Lutherus ipse, qvum scripta mea legisset, qvale de me Iudicium fecerit, mihi per testes idoneos probare non difficile erit. Sed mihi unus pro multis erit Philippus Melancthon; Et nominatim [Greek: dialaktikon] illum libellum verè aureolum de Coena Domini, Lutherum ipsum vidisse et approbasse testatur Paræus de Verbis Domini p. 212. 214. Qvibus conformia allegat Zvingerus in Theatro Sapientiæ Coelestis p. 1123.
Beatus Christi Martyr (ut alios prætereamus) Thomas Cramerus, de qvo Petrus Martyr, referente Balæo, in Scriptor: Anglic: centur: 8. n. 80. p. 693. Qvod nemo Sanctior Doctior et firmior sit propugnator Veritatis Evangelicæ, et hujus Eucharistici Sacramenti; qvod nullus ex Patribus sit, qvem non diligentissimè observaverit, qvod neque veterum, neque recentiorum ulli libri extent, in qvibus ipse Martyr, non suis oculis viderit, Crameri manu ad notatum, qvod ad Universam Disputationem Eucharisticam pertinet; postqvàm in Epistola sua, ad Ioachimum Vadianum, Consulem Urbis nostræ scripsisset; Nisi certiora videro, qvam videre hactenùs potui, sententiæ illius vestræ de [Greek: apousia] Corporis Christi, fundamenta, nec Patronus, nec astipulator esse volo. Et mox: dici non potest: qvanta hæc tam cruenta Controversia, cum per Universum orbem Christianum, tum maximè apud nos benè currenti Evangelio obstiterit. Is inqvàm æqvior post nostris factus, proculdubio Scriptis Calvini, (de qvo Viri doctissimi, & inter alios Wittakerus de Sacramentis p. 344. Paræus de Verbis Domini p. 213. Affirmant, qvod omnium Doctissimè veterem de Sacramento Doctrinam propugnarit, et de præsentia, Communioneque Corporis et Sanguinis Christi in Cæna, aliqvanto explicatiùs locutus sit, qvàm alij locuti Ecclesiæ Doctores, ut Calumniam, illis impactam, de nudis signis fortiùs elideret:) sic ad eum scribit; Qvare nos omnem lapidem movere debemus, nonsolùm ut alios adversùs hanc Idololatriam muniamus, sed etiam ut ipsi in Doctrina hujus Sacramenti consentiamus. Qvantum Ecclesiam labefactarint circa hoc Unitatis Sacramentum, dissensiones et opinionum varietates, prudentiam Tuam latere non potest, qvæ etsi nunc alicubi sublatæ sint, tamen in hac Doctrina consensionem optarem, non solùm de rebus ipsis sed etiam de Verbis, et loqvendi formulis. Calv: Ep: p. 591.
Porro Hottonus in Irenico suo p. 139. idem qvod Calvinus de se hinc inde asserit, (præter alia Instit. lib: 4. cap. 17. s. 19. se qvicqvid ad exprimendam veram, Substantialemque Corporis ac Sangvinis Domini Communicationem, qvæ sub Sacris Carnæ Symbolis, fidelibus exhibetur, facere potest, libenter recipere: atque ita ut non imaginatione duntaxat aut mentis intelligentiâ percipere, sed ut re ipsâ frui in alimentum vitæ æternæ intelligantur) testatur de omnibus Reformatis, credere et profiteri eos, qvicqvid dici, cogitarive juxta Dei Verbum possit, de verâ, reali, et Spirituali præsentia Corporis et Sangvinis [catchword: Christi]
[20/11/74A]
[right margin: (49.] Christi in hoc Sacramento, excellentissimo nimirùm, potentissimo, efficacissimo, et maximè salutari præsentiæ modo, Nec non de reali ex parte Dei eorundem exhibitione, et ex parte fidelium verâ et actuali perceptione, manducatione et fruitione. Qvemadmodùm vehementer probamus eorum Studium, qvi Doctrinam Eucharisticam, imprimis [Greek: kataskeuastikos] proponere satagunt; sic peroptamus, ut sicut Orthodoxè asseritur, tum demum participare Christi bonis, postqvàm Christum ipsum obtinemus, obtineri autem non tantùm, qvum pro nobis factum fuisse victimam credimus, sed dùm in nobis habitat, dum est unum nobiscum, dùm ejus sumus membra ex carne ejus, dum in unam denique Vitam et Substantiam cum eo coalescimus, ut Calv: loqvitur Comment: in 1. Cor: 11. 24. et à pluribus accuratè explicatur, qvomodo ex parte fidelium, verè et actualiter Christus fide recipiatur. Sic optamus eadem accuratione, et qvidem primò ostendi, qvomodo ut ad Christum verâ fide recipiendum, sicque ei nos magis incorporandum, apti simus ex parte Dei. Iesus Christus, ipse æternus Sacerdos, et Rex Ecclesiæ gloriosus, Mediator merito et efficaciâ, (ad qvod diligentiùs attendentes, nos etiam ex alijs Controversijs, vel ut illis de gratia, facillimè expedire possumus) qvi datus est nobis à Deo in Salvatorem et Caput, et traditus in mortem et resuscitatus, ut in eo, et cum eo, nobis donaret omnia, se ipsum, cum vero, essentiali Corpore et Sanguine suo in usu S. Cænæ exhibeat et vivificet, dum sibi Viti vivificæ nos magis magisque inserit, fit nobiscum una cara[altered], unum mysticum et arcanum Corpus, per Spiritum illum qvi habitat in humanitate Christi, eamque omnis generis donis sine mensura replet, et à Christo tanqvàm Capite in nos ipsius membra promanat, fidem operatur et corroborat, qvia cum Christo Capite magis coalescentes, confirmamur in solatio Gratiæ et spe vitæ æternæ, et sincerè nos gerentes in Charitate adolescimus in eum qvi est Caput, nempè Christus. Indè est, qvod duas Christi ipsius in Sacra Cæna Communicationes facit Calvinus ad Martyrem in Epist: p. 217. sic inter alia scribens: Iam venio ad secundam Communicationem, qvæ illius prioris mihi fructus est ac effectus. Nam postqvàm Christus interiore Spiritûs virtute sibi nos devinxit atque univit in Corpus suum, secundam Spiritûs Virtutem exerit, donis suis nos locupletando. Qvod ergò spe et patientiâ fortes sumus, qvod sobriè et temperanter nos contineamus à Mundi illecebris, id ex secundâ illâ Communicatione manare dico, dum Christus nè otiosus in nobis habitet, vim Spiritus sui in Manifestis donis profert. Nec verò absurdum est, Christum ubi in ejus Corpus coaluimus, Spiritum suum nobis Communicare, cujus arcanâ operatione, noster prius effectus est, qvando utrasque ei partes Scriptura sæpè assignat. Qvæ Christi per Spiritum præsentia in Sacra Cæna Orthodoxis vocatur realissima, faciens maximè ad demonstrandum, Sacramenta non esse nuda spectacula, sed vera gratiæ Dei Testimonia et Sigilla, adeò ut Christus verè præstet suo Spiritu qvicqvid figurant Sacramenta, hoc est, ut potiamur Christo, bonorum omnium fonte, ut loqvitur Calv: Consens: de re Sacr: inscripta Ministris Eccles: Tigur: Bern: Basil: Scaff: Sangall: p. 759. et p. 753. Con-
[20/11/74B]
[left margin: 50.)] -stituimus unum esse Christum qvi nos in Cæna sui facit participes, qvi implet qvod figurant Sacramenta, et sic qvidem uti his adminiculis, ut totus effectus penes eum Spiritum resideat. Hinc etiam Carne et Sangvine Iesu Christi, ceu Cibo et potu Animæ Spirituali, nutriri et sustentari ad Vitam æternam dicimur, nonsolùm qvia tradita in mortem carne suâ, et fuso Sangvine, Vitam Spiritualem nobis meruit; sed etiam qvia ex humanitate Christi, vi Vnionis cum [Greek: logo], omni plenitudine Spiritus perfusa (qvâ assumtâ, Caput nostrum est factus, et cum qvo ceu membra proximè uniti sumus) accipimus omnem Spiritûs gratiam sicque efficaciter nutrimur et sustentamur ad vitam æternam.
Neque dubitamus Dominum in S. Cæna promittentem Corpus et Sangvinem suum, promisisse seipsum [Greek: theanthropon] totum mediante Carne sua a nobis assumta, per Spiritus S. vinculum nobis verè unitum, qvodque per eundem nobis in S. Cæna vsu adesse velit, et Sacrorum Symbolorum perceptioni cooperari, ut magis magisque Christo coalescentes, ceu membra participemus Christi meritum et beneficia, sicque pascamur ad Vitam Spiritualem et æternam. Vnde Calv: in 1. Cor: 11. 24. Præterea Christus non mortis tantùm ac resurrectionis suæ beneficium nobis offert, sed Corpus ipsum in qvo passus est & resurrexit. Concludo realiter, (ut vulgò loqvuntur) hoc est, verè nobis in Cæna dari Christi Corpus, ut sit animis nostris in cibum salutarem. Loqvor vulgari more, sed intelligo Substantiâ Corporis pasci animas nostras; vel qvod idem valet, vim ex Christi Carne vivificam in nos per Spiritum diffundi, qvamvis longè à nobis distet, nec misceatur nobiscum.
Nam et ipsa Fides, cum Charitate et Spe, et Perseverantia est in Dei donis novo foedere (cujus Sigilla sunt panis et Vinum, Mat: 26. 28) promissis, cujus Mediator est Christus, qvi ea omnia dona accepit, seu impetravit hominibus merito suæ obedientiæ, et contulit effusione Spiritus Sancti ut loqvitur Forbes: Instruct. Theolog. lib: 8. cap. 16. p. 409.
Hæc si diligentiùs explicentur et urgeantur, sperandum Lutheri partibus addictos, nostris multò æqviores fore; perpetuò enim ingeminant, Immediatum Objectum Sacramentalis perceptionis in S. Cæna esse Corpus Christi, ejusque communionem nobiscum. Sed Sapienti sat dictum.
Hæc sunt qvæ nunc dictavit nobis ardens desiderium videndi Pacem super Isrælem, qvam etiam cùm Augustanæ Confessionis subscribentibus Ecclesijs, Christianè et utiliter qværi censemus, manendo intrà limites. Anno 1536. et nuper in Colloqvio Lipsiaco Anno 1631. positos.
Tibi verò Vir Venerande precamur, ut sub Dei Omnipotentis præsidio et Spiritus ejus ductu perpetuo, sis et Constanter maneas Ecclesiæ Dei fidelis Hesra, utque Deus omnis gratiæ, charitatis et Pacis jam excitavit Spiritum plurimorum Servorum suorum, sic eorum exemplo excitet et alios in utroque ordine, qvi ceu veri filij olei splendoris ipsi Dominatori Universæ Terræ adsistant, indat eis animum unum, ad faciendum omnia iuxta Verbi sui præscriptum, confirmet eos, ne unqvàm manus eorum sint remissæ, donec inuri Zionis in ruinis jacentes instaurentur. Fiat! Fiat!
Reverendæ Dignitatis Tuæ
Sangalli 6. Decembr: Addictissimi in Christo Fratres,
Anno. 1654. Pastores Ecclesiæ Sangallensis.
Et eorum nomine
Iacobus Hofmannus.