| Title: | Letter, Cyprian Kinner To Hartlib, In Latin |
|---|---|
| Dating: | 9 October 1647 |
| Ref: | 1/33/16A-17B |
[1/33/16A]
<Hartlib: No. 6. 9 Octob. 1647/>
Salutem à fonte Salutis. Ante octiduum paucula qvædam ad te scripsi, Hartlibi [Greek: axierase], de soluto mei et Domini Comenii contubernio: postqvam biennium istud, collegiali cohabitationi à Patrono destinatum, elapsum; residuasque operas, citra meam coöperationem, absolvere Comenius cogitaverat. Addidi copiam Instrumenti discessionis nostræ. Speroque, te à fratre tuo, cui isthæc exhibita, rectè accepisse. Nunc ad ea, qvæ Ritschelius vester (utinam non tam mei insectandi, qvàm veritatis indagandæ, causâ!) epistolâ qvadam, nescio ad qvem scriptâ, de Cogitatiunculis meis Didacticis, superiori hieme ad te missis, pronunciavit, aliqvid respondebo. Non sanè ad omnia; qvia non vacat: sed ad potiora. Eoque ordine, (si ordo dici meretur) qvo ipse præit. Habet eqvidem bonas aliqvas cogitationes hinc inde admixtas, qvæ ad salivam meam sunt: sed stylus confusior apparet, et alicubi obscurior, qvàm Didactico convenit. Occurrunt subinde ineptæ similitudines, à puellis pleræque desumtæ: qvæ puellam aliqvam ab ipso ambiri innuunt. Qvod si ita est, veniam meretur, et patrocinium vestrum. Nec probare possum; qvòd eâdem epistolâ jam me, jam Comenium, indistinctè taxat: et interdum mihi [imputat altered], qvod huic erat imputandum. Maximè verò, qvòd non de universo Didacticarum Cogitationum mearum systemate qvid determinat; sed aliqvas saltem propositiones frustillatim exagitat: cùm de toto potiùs, qvàm particellis aliqvibus, statuere qvid deberet: qvò constaret; num totam Methodum rejiceret, an partem unam et alteram essentialem? Id enim hîc spectandum principaliter est. Nominatim taxat; qvasi omnia promiscuè Figuris repræsentare velim, sumptuoso aliqvo libro. Nego narrata, prout narrantur. Non omnia; sed qvæ possunt, [ac altered] licet: domestica & familiaria primum; pòst, horum ductu, exotica. Ne [deletion] ergò hîc expectet figuras Dei[altered], Fidei, Spei. Nec <solis> Figuris omnia repræsentare conor; etiam aliis Signaturis<TRANS SWITCH="3"></TRANS> patibilium<TRANS SWITCH="1"></TRANS> qvalitatum<TRANS SWITCH="2"></TRANS>; res verò materialiter haud signatas Gestu aut Periphrasi aliqvâ; et illo qvidem Transeuntes, hac Immanentes, Actiones. Planè ut ipsemet Ritschelius ex diducti oris rictu Invidiam, ex flammantium oculorum inqvieto motu Iram, depingit. Qvam explicationem addidi in altero exemplari, qvod nunc Amstelodami sub prelo est. Nec sumptuoso libro id præstare annitor: verùm tabulâ aliqvâ pictâ, scholæ parietibus appensâ, publicisque sumptibus paratâ. Moralia ad Artificialia refero, non qvatenùs sunt Affectûs immanentes; (ita enim Naturalium classi accensentur, perinde ut Affectûs præternaturales vulgò dicti, seu Morbi:) sed qvatenùs sunt artificios operosæ quædam machinationes, foris sese exerentes in Sui ipsius, Familiæ, Coetûsvé alicujus regimine. Si enim (qvod rectè asserit Ritschelius) in perceptione Rerum materialium et immaterialium nullum substantiale intercedit discrimen; (utor ipsius verbis:) tametsi illa exteriori, hæc interiori, oculo percipiantur: cur non mihi liceat adserere, Artificialia qvædam externis corporis instrumentis, qvædam organis solummodò internis, effici: utrobique tamen (id qvod ad Artis essentiam spectat) opus aliqvod sensibile relinqvi? Nihil absurdi hîc video. Potiùs harmonia interiorum et exteriorum hominis [Greek: poiematon] roboratur. Metaphysicam qvò referam, si qværat: eam, cum cæteris Disciplinis omnibus, materialiter et implicitè in tribus prioribus Eruditionis gradibus trado; formaliter verò septimo Gradui, Systemati scilicet Physico-Technico-Mystico, (ubi Disciplinæ, earumque Termini, ex professo tractantur,) asservo. Logicam dialogisticè scribere nunqvam promisi: frustra hîc petor. Principia hypostatica non in historiâ Rerum, sed sub Anatomiâ, propono. Frustra itaque et istud [Greek: ústeron próteron] mihi exprobrat. Diffidentiæ, vel ignorantiæ potiùs, tribuendum: qvod addat, nunqvam principiorum pondus evestigatum iri. An impossibile est, ad pondus separare è corporibus spiritum, oleum, sal! Atqvi id qvotidie faciunt vel ciniflones Chymici; licet non adeò exactè semper attendant ad pondus. Ab his ergò discat Ritschelius experimenti veritatem. Qvòd si fortè istis ex incuriâ vel inscitiâ qvid essentiæ in anatomiâ istâ perit: non ideò mihi evanescet, qvi aliis catenis hæc retinere novi. Expertus
[1/33/16B]
id adstruo. Syntagma meum Harmonicum disposui, anteqvam ullum Bisterfeldii nomen et [Greek: prosopon] mihi innotuit. Neqve in hodiernum diem scio: utrum Bisterfeldius in hac materiâ scripserit qvid in publicum. Tam enim hujus, qvàm Verulamii, Herberti, aliorumque summorum virorum, scripta, (è qvibus Ritschelius instar mutuatur) me fugiunt. Qvod è styli <mei> simplicitate, methodi difformitate, aliisque characteribus, cum qvibus generosæ illæ animæ nihil participant, cuivis patére potest: Non vacavit enim hactenùs, politicis primùm negotiis, dehinc Didacticis minutiis, distracto, in talia inqvirere, nedum pervolvere. Hoc qvidem memini; Bisterfeldium jam ante duodecim annos (postqvam ipsi de rudimentis istius mei harmonici Syntagmatis constitisset) ita ad me perscripsisse: Tuus qvoque parallelismus suam, et qvidem insignem, habet laudem: nam Rerum panharmoniam scitè indicat. Et novi, qvid eum in sensum addiderit Alstedius. Qvicqvid autem sit: sive Bisterfeldiana qvis vocet, sive alterius cujuscunque principia; nihil ad rem facit: perstabitque harmoniæ, qvæ hîc universaliter intenditur, veritas invicta. Si qvis [deletion] de [eâ altered] dubitare pergit: dubitet, qvandiu volet. Tabulaturam istam Harmonicam pueris proponi, et qvidem ab initio, (anteqvam singulas res seorsim intellexerint,) non debere, mea qvoque mens est. Sed putabitné, Auditores per sex Eruditionis Gradûs jam provectos, adhucdum esse pueros? Ego haud puto. Sint pueri licet ætate: eruditione tamen per sex istos Gradûs adeptâ jam erunt satis adulti. Pudeat ergò ipsum inconsideratæ sponsionis et præjudicii! Elementis qvidnám analogi in columnâ Mysticâ adsignari oporteat, mirum qvod non videat, qvi sibi tam lynceus videtur! Possent hîc varii esse respectûs analogici: si eo, qvem sibi imaginatur, modo procedere mea foret intentio. Qvatenùs enim Elementa, in genere considerata, sunt Principia constitutiva corporum Naturalium: habent sibi analoga Mysticis Principia (ut sic dicam) fidei in nobis excitandæ et confirmandæ, Oracula <scilicet> divina, et Sacramenta. Ex his enim qvasi componitur et nutritur homo spiritualis ad vitam supernaturalem: sicut ex elementis physicis componuntur ac nutriuntur res
[1/33/17A]
Non enim dixeram, me Artificialibus analoga esse daturum in Mysticis, sed Naturalibus. In qvâ autem regione naturaliter proveniunt Aratra, Sutrinæ! Sed dem, me etiam de Artificalibus intelligi velle: (neque enim adeò incongrua foret thesis:) annón prout in Officinâ Sutoriâ ex informi corio, ad mustricolæ formam, egregia fiunt calceamenta, resectis cultello sutorio inutilibus: ita in Officinâ Ecclesiasticâ è rudibus ac profanis hominibus, ad verbi divini normam, finguntur egregii Christiani, frenatis disciplinâ salutari cupiditatibus noxiis? Prout item Aratro proscinduntur agri; ut ad recipienda semina fiant idonei: ita Lege divinâ, vel Cruce, emolliuntur dura corda; ut ad recipiendum verbum divinum (qvod et ipsum in Scripturis semini comparatur) fiant aptiora? Hæc et similia, analogos terminos ubivis obtinentia, anné videbuntur Ritschelio absurda? Sed est mihi longè alia harmoniæ adstruendæ ratio: de qvâ nunc silendum mihi. De divinâ essentiâ qvæ subnectit, verum est; nos magis scire, qvid non sit, qvàm qvid sit: interim non negabit, Hominem eandem suo modo repræsentare posse, utpote ad imaginem Dei conditum. Qvæ de leviculâ duntaxat variatione Instrumentorum primo exemplari scripseram, clariùs jam reddita sunt in altero. Nimis enim latè sumseram Instrumenti vocem, fateor. Itaque substitui istam clausulam: nonnisi graduatâ Principiorum hypostaticorum, Organorumvé, proportione. Puto, sic distinctiùs conspici posse intentionem meam. Harmoniæ lucem experietur Ritschelius; si harmonicè omnia disposuerit, aut ab aliis disposita intellexerit. Anteqvam id fiat, suspendat censuram intempestivam! Machinulas, Rerum repræsentatrices, si imaginari sibi neqvit: adeat si non Noribergenses mechanicos ingeniosissimos, saltem Reichsteinium Silesiæ. Ibi reperiet qvendam è Fusoribus meis metallicis: qvi exiguâ machinulâ, unico digito movendâ, omnes metallicas operas, Metallicorumque habitum & varios motûs, simul et semel repræsentare novit; ruditer qvidem, sed eatenùs pro instituto puerili sufficienter. Venit ejusmodi machinula fortè pro uno Imperiali. Sed ego artificiosius qvid inde non tantùm fabricari, sed et speculari, didici: nimirùm qvomodo unius ejusdemque spiritûs Universi influxu, res omnes ex æqvo moveantur; aliter tamen hæ, illæ, istæ. Plura non addo. Afflatum me esse Trichotomiæ cogitatione qvid obstat, si modò veras seqvar sectiones? Trichotomias adhibeo, ubi fas est: cæteras divisiones ideò non adspernor, si se offerant. Sed ubi qvaternione 1. p. 7. de informando discursu <tale> qvid dixi, qvod risu dignum sit? Nec qvaternionem integrum misi, nedum tot paginas: nec de istâ materiâ vel apicem attigi. Rectiùs ergò ipsum video; non sine indignatione, ob falsi commissionem. Injurius est: cùm scribit, nos omissis Operis methodum condendæ Pansophiæ esse aggressos. Nihil, præterqvam Didacticalia, continuò tractavimus. Ante annum <in reditu>
[1/33/17B]
ptuosè de nobis pronunciare audet. [left margin, in H's hand: No. 6. 9 Octob. 1647.<sub>/</sub>] Risum teneatis amici! Longè mitiores censuras exspecto Româ, Lutetiâ, et aliunde, ab Orbis literati Solibus: umbratiles <homines> nihil moror. Qvæso, si tam aperta non capit Ritschelius; qvomodo capiet, si qvis asserat ac probet: se ex unâ aliqvâ re substantiali bene cognitâ (et vel ex Aratro vel Sutrinâ) posse idiotam aliqvem reddere in cæteris plerisque, Naturalibus, Artificialibus, Mysticis, eruditum? Hîc exerceat ingenii vires; indagetque, qvî fieri possit? nec ideò, si ipse forsan haud capiet, alios æqvè incapaces pronunciet. Odi philautica ingenia: amo modesta, minusque de se statuentia, qvàm in se esse deprehendunt. Habes exiguam qvandam apologiam. Si tempus esset, operæque videretur pretium, fusior esse possem. Sed qvid opus? Tu verò, mi Hartlibi, qvando tandem repones aliqvid ad tot meas? Rescribe obsecro! Vix enim posthac aliqvas à me accipies, nisi tuæ intervenerint. Nunc enim occupor plus nimio; dispiciendo de alio vitæ genere: sed frustra. Utinam me Domino Hottono commendasses, qvaliter rogaveram! Terret hiems, annonæ caritas, res angusta domi. Sed jactabo curas meas in Dominum: et sperabo in eum: IPSE FACIET. Hujus te tutelæ commendo. Elbingæ, 9. Octobr. 1647.
Tuæ claritati addictissimus
C.K.D.
[below:]
Clarissimo viro, Domino Samueli
Hartlibio, amico honorando.
Londinum.