The Hartlib Papers

id futurum. [right margin: Et probatur extare prophetiam de abolendâ humanâ in rebus diuinis sapientiâ.] Accipite primò promissionem DEj in ipso fædere expressam, ex qvâ id clarè euincj potest. Dicit enim Dominus, Non docebunt singulj proximum suum, et singuli fratrem suum, dicentes, cognosce Dominum; nam omnes cognoscent me, ab eo qui pusillus fuerjt inter eos; ad eum qui magnus fuerit inter eos. [right margin: Heb. 8. 11.] Sj omnes ut Christus alibi dicit, erunt in ultimis diebus edoctj, certè non indigebunt hac Scholastica Doctorum in Disputationibus solertiâ, et in refutationibus instituendis acrimoniâ: sed Doctorem suum penes se, in corde suo uerj fideles habebunt; qui docebit illos ut Iohannes dicit omnia: [right margin: 1. Ioh. 2. 27.] neque opus habebunt, ut quisqvam illos doceat; qvoniam unctio, quam à Patre in suâ conscientiâ accipient, docebit illos omnia, et manebit in illis.   Adhæc promittit insuper Dominus quod abolebit sapientiam Sapientum, et intelligentiam intelligentium tollet è medio. [right margin: 1. Cor. 1. 19.] Quâ promissione fretus Apostolus, in veritatis Evangelicæ euidentiâ, agit triumphum de humanâ in rebus diuinis Sapientiâ, qvando statim subijungit. Ubì Sapiens? ubì Scriba? ubì disputator hujus seculi? nonne, nonne infatuauit Deus sapientiam hujus Mundi? Iam si hanc sapientiam infatuauit, certùm est quod eam abolebit: nam ut dicit (in hunc forsan sensum) Esaias: [right margin: Esai. 27. 13.] Arefacto ramo ejus

frangentur ramusculj, et mulieres venientes incendent eum; quia non est populus ullâ intelligentiâ præditus, idcircò non miseretur ejus, qui fecit eum, et quj formauit eum non faciet gratiam ej. Hanc igitur inanem Sapientiam Deus abolebit, quia illam infatuauit: jam verò infatuatam illam esse, manifestò apparet, quoniam insanis suis clamoribus suj cultores dementare solet. Abolebit autem illam per fæderis suj secundùm S. Scripturas Reuelationem in humanis cordibus. At fædus suum, maximaque illius Fæderis mysteria, nullj reuelare volet, nisj simplicibus, humilibus, pueris atque infantibus in Spiritu. Dicit enim Christus, gloriam tibj tribuo Pater, Domine cælj atque terræ, quod hæc occultaueris à Sapientibus et Intelligentibus, et ea reuelaveris infantibus. [left margin: Math. 11. 25.] Quænam autem hæc erant? erant sanè æternæ Sapientiæ de patre et Filio reuelationes; hasce infantibus, simplicibus, scholasticarum scil. subtilitatum ignaris, et nullas cum ullo contradictiones reciprocantibus, in fæderis sui obseruatione reuelat Dominus. Hanc cognitionem Sapientibus; id est hominibus qui planam et humilem fæderis Scientiam non affectant; sed potiùs in imaginariæ Sapientiæ fastigio, ejus Simplicitatem negligunt, et despicatuj habent; occultat. Ergò si hæc et talia velimus percipere, necessè est ut nos ad simplicitatem djuinæ Sapientiæ componamus. [left margin: 1. Petr. 2. 12.] Necessè est Petrj præcepto aurem præbeamus, ut depositâ omnj malitiâ, et omnj dolo, et simultationibus, et inuidentijs, et omnibus [catchword: obtrecta-]

obtrectationibus, ut modò genitj infantes, lac illud verbi sincerum, expetamus, ut per illud augescamus. [right margin: Et de Regno Pacis Evangelico? altered] Hoc si fiat, tùm facilè prophetias inveniemus, quæ nobis de successu studiorum nostrorum in Evangelio fælicissima quæque spondebunt: tùm illa quæ necdum intelligimus, et non intellecta sæpè culpamus et reijcimus, de Spe nobis in Evangelio oblatâ percipiemus, nunc in sermone Prophetico proh dolor et nostrâ, et uestrâ, et Doctorum quorundam culpâ, cæcutimus: [right margin: Quod quidem à nobis hactenùs ignoratur] qvoniam Spiritum prophetiæ, qui nihil aliud est (definiente apud Iohannem Angelo) qvam Testimonium Iesu Christi, non habemus, non intelligimus. [right margin: Apocal. 19. 10.] Illud autem non habemus non intelligimus, quia Fæderis nouj tenorem, in qvo de filio suo Pater testimonium per Spiritum perhibet non inuestigamus, et quod de eo nobis revelatum est, non obseruamus. Atque indè est quod testimonium trium, qui in cælo testantur testium non intelligimus. Etenim Pacem et unitatem neque cum illis testibus, neque nobiscum ipsj habemus, ut in animj tranquillitate illos loqventes audiamus; ergò necessè est cæcutiamus in prophetijs de Christo pacis Principe, deque Regno Pacis, à qvo Spiritum alienum gestamus. Sed qvj vult illa intelligere quæ in Regno pacis futura sunt; necessè est ut ad illud Regnum toto animo, et affectu non languido feratur, et in ejus Regnj officijs obeundis totus sit, et in ijs commoretur.   Hoc si fiat, non dubito quin illa

percipiet (quæ ego me nondùm capere agnosco) quæ apud Prophetas passim de Regno Christi deprædicantur; et nominatim illa, quæ Esa.11. et 12. et 25. capitibus, et alibj multifariam prænunciantur. [left margin: Et tamen at Apostolis et Prophetis prænuntiatur] Ubì inter alia hæ claræ exstant promissiones. Cap. 11. 9. Quòd plena futura sit terra cognitione Iehovos, sicut alueus Maris, qui repletus est aquis, quæ illum operiunt. Si quis jam vas magis capax aut mensuram liquoris, in vase majorem et ampliorem nominare potest, illud proferat. Et Cap. 12. 3. dicitur, quod ex fontibus hujus salutis haurient fideles aquas cum gaudio. Certè gaudium sine pace non futurum est, atque ea cognitio qvâ terra replebitur, pacifica futura est, imò et vera pacis causa, utì ex ipso v. 9. cap. 11. apparet. Et cap. 28. agitur satis manifestè de abolitione humanæ Sapientiæ, deque uiâ, qvâ id Deus effecturus est, ut instauret nouâ Spirituali culturâ Ecclesiam suam. Inter alia autem hujus rej perficiendæ media hoc primum est; quod Deus posuit in Sione lapidem, lapidem probationis angulare, pretiosum, fundationem fundatissimam, qui credit non præfestinabit. [left margin: Ejusque introducendj media describuntur] Hunc lapidem scimus esse Christum in Nouo fædere exhibitum, ad hunc lydium lapidem omnia examinare et probare oportebit; dicit enim Dominus, disponam iudicium ad lineam, et justitiam ad perpendiculum, ut excernat qvando receptum fallaciæ [catchword: et latibu-]

et latibulo suo aquæ inundent. Duabus ergò vijs abolebitur humana in rebus diuinis spuria illa, quæ hodiè existit intelligentia: nempè per rectitudinem judicij et justitiæ, qvam in ipso fædere manifestabit DEus coràm humanâ conscientiâ: et per grandinem quæ receptum fallaciarum perfringet, et deijciet; atque per aquas quæ illum inundabunt. Hoc loco per grandinem mihj contigit intelligere ([quasi?] concretos aquæ Spiritualis globulos, id est) præcepta Diuinæ Voluntatis clara, quæ ad conscientiam inuincibiles, in eâ de peccato convictiones et accusationes cjent; quæ suo pondere effringunt latebras deceptionum in humano corde existentes. Et per aqvas inundantes hunc receptum; intelligo Nouæ Scientiæ de Mysterijs Fidej et Regenerationis, deque promissionibus DEj in fædere gratuito reuelatis, effusionem, qvâ secretissimæ mentis cogitationes et sensûs deteguntur. Hac ratione DEus promittit se humanam aboliturum Sapientiam. Qvando autem ubì, apud quos, et per quos id facturus est, non ausus sum definire: intereà tamen rem ipsam suo modo futuram, non dubito. Sed DEo relinquo Externas circumstantias rei perficiendæ.

mihj meum judicium libere proferre liceat, haud dubiè illorum magna pars sunt illj ipsj Scholasticj Doctores, quj S. Scripturam prætexunt suis opinionibus qvas ex Philosophiâ gentilj, et naturalj rationis usu corrupto deducunt, quique formam qvandam externamque speciem Pietatis præ se ferunt: eamque in Ecclesiasticis ritibus, et suis de Religione placitis, apud alios commendant, sed Christianismj efficaciam, atque internam virtutem Religionis, quæ in conscientiâ sedem habere debet, ad animæ regenerationem obtinendam abnegant, et negligunt: dùm intereà tanta aliqvando in doctrinis proponendis plausibilitate, et tanto In externâ specie commendando zelo pollere uidentur, ut si fieri posset, ipsos etiam electos in Amorem suæ Sapientiæ, et in obsequjum suj cultûs pertraherent. Tales extitisse, hodiè esse, et fore adhuc, est extrà dubium. Horum tamen præsentia, tantùm abest ut ueros Evangelici fæderis Ministros ab officio retardet, ut uel eô magis illos excitare debeat, ad hosce pacis Evangelicæ conatûs promouendos. Quoniam nihil istorum falsorum Prophetarum fraudibus et fallacijs, quibus illi suum apud plebem ignaram commodum et honorem, in aliorum diffamatione sub prætextu veritatis, et animarum salutis [catchword: aucupan-]

aucupantur; magis obesse potest, quàm hoc ipsum concordiæ in Evangelico fædere studium. Nam ad hunc lapidem probationis exploratj, nec coràm conscientiâ suâ, nec coràm simplicissimorum judicio fallacias suas ampliùs occultare poterunt.

-vatum uult; ex illo semine nouum fructum suo nominj gloriosum educere semper solet. Idem apparet ex Zephon. 3. Ezech. 36. à v. 16. ad finem capitis, et alibj passim omnes DEj adversùs Ecclesiam comminationes, semper tandem desinunt in consolationes et promissiones; qvoniam misericordia DEj gloriatur adversùs Iudicium: [right margin: Esai. 27. 11,] et hic semper fructus est judiciorum DEj in reliqujs Ecclesiæ suæ, ut amoueat ejus peccatum, et fædus suum cum ijs instauret. Ierem. 31. v. 31. et sequent.

stat, videat ne cadat: et alio loco, Ne effertor animo, sed metue; et alibj, si quis sibj videtur aliquid, cùm nihil sit, hunc suus ipsius animus seducit, opus autem suum probatum reddat unusquisque, et tunc in seipso solo, et non in comparatione adversùs alium gloriationem habebit. [left margin: 1. Cor. 10. 12. Rom. 11. 20. Galat. 6. 3. 4.] Nostra equidem constantia ad veritatem DEj nihil confert, sed si quam habemus veritatem à Deo, illa nos sustentare solet: veritas autem, ut rem ex meo sensu rectè intelligatis, non est hæc uel illa, de dogmate hoc uel illo nuda opinio et mentis cogitatio; sed est Verbum DEj illud viuum, quod voluntatem DEj conscientijs pijs manifestat, et mentem hominis in Fide sanctificat, quò spectant loca S. Scripturæ ista ad Hæbr. 4. 12. 13. Iohan. 15. 3. et 17. 17. et 1. Pet. 3. 21, 22. Iacob. 1. 21.   Testimonium ergò verbj internum de rebus credendis, et secundùm voluntatem DEj agendis, veritas est, et si hanc à DEo manifestatam in cordibus nostris veritatem proferamus, prout illam ipse reuelat, tùm veritatj testimonium perhibemus. Qui autem hoc non facit, ille veritatem DEj in suæ conscientiæ dictamine et Testimonia Verbj sibj reuelata detinet in injustitiâ. [catchword: Hanc ve-]

Hanc veritatem nullus rectè nisi in humilj corde perceperit aut conseruauerit, aut ad ædificationem alijs proposuerit. Discite à me inquit ipsa veritas, quod humilis sum, et mitis corde. Matt. 11. et hæc de vestrâ constantiâ dicta sunto.

-sj id aliquo argumento, ut vobis videtur, satis euidentj concipere aut suspicari possetis; an liceret vobis ità dicere, et judicium ferre de proximo? Initiò ergò videte quæsò quid dicatis. [left margin: Eo fine [res?] exprobata describitur] Dicitis primò illos in errore esse (hoc unum transeat, qvamvis intereà dubitare fas sit, annon major modestia Veritatis discipulos deceat) et additis insuper illos palliare errores suos et incrustare. Hîc jam intrastis animj penetralia, et secretum cordis institutum, ubì quæ illi forsan explicandi suj causâ [proferunt?]. uos palliandj sensu accipitis. Sed hoc uobis non sufficit, ut intentionem alienj cordis judicetis, verùm ad secretorum affectuum à voluntate profluentium Iudicium proceditis, et pertinaciam ijs exprobratis, qvò intentionis peruersitati superadditis malitiæ crimen, et obduratum in peruersitate animum. Hoc necdum sufficere potuit, sed ulteriùs pergitis, et additis pertinaciæ supremum gradum quo judicatis illos in reprobum sensum esse traditos, ità ut omninò sint incorrigibiles. Dicitis enim illos æternam perditionem velle potiùs subire, qvàm ab errore desistere. Atque hæc crimina non unj hominj, aut alterj, sed plurimis, imò indefinitè omnibus Refformatis Doctoribus intentatis. [left margin: Et de fundamentis exprobrationis intentandæ inquiritur] Licet jam rogare, an unqvam coràm cum aliquo horum egeritis? an unqvam ex illo-[catchword: rum nume-]

-rum numero quenquam loquentem audiueritis? An unqvam veritatem ej sufficienter demonstraueritis, et eâ Spiritûs lenitate, quâ id facere decebat? et eâ euidentiâ, qvæ ad tantam pertinaciæ conuictionem requirebatur? Si hoc non fecistis; cur de ignotis hominibus, cur ex incertis judicijs, cur ex aliorum relatione, cur ex nudâ conjecturâ tale judicium fertis? Annon putatis uos Deo reddituros rationem de uerbis inutilibus? Si de Verbis inutilibus, multò magis de judicijs condemnatorijs; et si de judicijs condemnatorijs, maximè de grauissimis, et de ijs, quæ ad humanum tribunal nullo modo pertinent. Svadeo ergò ut pænitentiam agatis de hac cordis Vestrj cogitatione: siue enim illam ex uestro, siue ex alieno sensu proferre volueritis, injquissima certè est in proximum, et in Deum injuriosa, qvatenùs ej suum officium præripitis in secretorum Iudicio. Ego soleo sæpè dicere, me non putare qvenqvam velle deditâ operâ errare in rebus Fidej: at verò æternum velle potiùs perire, qvàm errorem agnitum deponere, hoc est omnium desperatè reprobum esse; et vix id puto cadere posse in aliquem, qui reuerà credit pijs esse vitam æternam, et perditionem impijs, in futuro seculo reseruatam; nisj fortè in illum quj ad mortem peccauit. [right margin: 1. Cor. 13.] Si intellexissetis quid sibj vult Apostolus, qvando dicit, quod charitas non inflatur, non exacerbatur[altered], neque cogitat malum, sed

omnia tegit, et omnia sperat; profectò neque illud de Vestrâ constantiâ, neque hoc de aliorum pertinaciâ judicium pronuntiassetis.