The Hartlib Papers

Title:News From The Continent, In Latin And German
Dating:16 April 1635, 19 April 1635
Ref:11/1/63A-65B
Notes:Page order is 63A-B, 65A-B, 64A-B.
[11/1/63A]

                       S.
Verhoffe der H wirdt meine zwey durch H. Camerarij diener gesandt, richtig albereit empfangen haben, wie der legatus vor 8 tagen von hinnen gangen. Gestern bekam ich seins vom 27 Martij. Höre nichts mehr von [Pezypkofsky?]. Die 5lbb vom Mons. Carle hab ich empfangen. Hagiensen abgedanckt vnd schicke ihme die handschrifft vor 4lbb. den dz funfte [Hagiensi?] worden. Mons. Cornu ist in Frieslandt, vnd kan ihm deshalben diese woche selbiges geldes halben nichts schreiben sonder kunfftig. Mons. Goor wird von seinen sachen selbst schreiben. In Belgio vix credo aliquid apocalypti cum haberi [poe? abbreviation] omnes enim ab his abhorrent. Specimen indicis libenter darem modò otium esset. Sed quando otium pro Logicis. Laborat aliquis meo nomine de isto quem ante octiduum dixi, rectoratu. Sed despero. Multa sunt q contra me. [Natura?], opinio novitatis etc. q his in oris in talibus negotijs curiosè solent conquiri et â competitoribus allegari. Sed vivamus ex fide. Nupera mea concio Hagæ quoque magnas conciverat spes, sed obest cujusdam politica et cujusdam invidia quantum suspicor. Tandem oberit mea mors. Biblia Belgica mox excudentur, advocato ab Amsterodamensibus ad nos typographo celebri Ravenstein. Dordracenses sua in urbe fundamenta jaciunt scholæ illustris, quos imitatitur Dominus quidam in vico [Nortwyk?] prope Leidam ad littus Oceani. [Quod?] tibi misi de redarguendis pontif. et Socin. ac Wigel. in eo sententia mea hæc fuit, ut indicem illis hominibus
[11/1/63B]

hoc pacto demonstrandum esse, quod in sua religione non possint generare fidem, nec etiam pietatem. Vellem possem habere illum librum Byfield de signis gratiæ. Si quem adhuc amicum in Anglia haberem, qui benefacere mihi cuperet, rogarem eum ut Anglic. Biblia, quamvis vetusta, mihi donaret, quibus sapius indigeo. Est quidam concionator prope Ultrajectum, qui omnia Vestri[altered] Hieronis opera in Belgicam transfundere satagit et ferè perfecit. Iam sub plo est canticum Zachariæ Luc. 2. Newes wenig oder nichts.
1. Legi literas quas ad regem Galliæ Oxensternius [dicitur?] scripsisse, in quibus ita omnem suum honorem prostituit et tantum non supplex fit regi, ut appareat in Germania rem ad incitas redactam.
2 Legi alias q Vienna missæ et interceptæ narrant fuisse coram imperatore habitam disputationem psentibus 24 theologis, inter quos Iesuitæ octo, de qstione, an prosit cum Saxone pacem facere. De decretis non constare. Multos consuluisse, bello, tributis, exactionibus veluti lenta morte consumendum quicquid adhuc in imperio validum donec dominatus formetur. Insistendum fortunæ, utendum eventu legitimo domino, justum bellum gerenti, nunquam obnoxio etc. Alios contra disseruisse, domitos esse ut pareant, nondum ut serviant, non pauciora esse contingentia et multorum opinionem illudentia quam certa et vera. Magnatum sinistram fortunam plurimos et sæpius potentiores in auxilium trahere et ad misericordiam flectere, virumve fugientem denuo pugnaturum etc.
[11/1/65A]

3 Contenta literarum Oxensterniarum sunt ferè hæc: Pacem pirnensem et differentium armorum consiliorumque rationes postulare suam psentiam in Saxonia.
   Eundum autem per obsessas vias, et malle per tutas, nec non per tales, quibus se simul regi sistere, manus ei osculari, mandata coram accipere possit
   Mittere igitur suum nobilem qui reversus nunciet utrum regi placeat, ut [citatis equis?] cum paucis comitibus ad se veniat.
   Rationes: quia res nunc sint tales ut secundum Deum nemo nisi rex restituere [possit?], ut sibi nunc nihil magis optandum quam regis mandata exequi.
4. Apud Belgas legatus Suecicus, qui apud vos nunc est, obtinuit ne quid auxilij Polono veniant contra Suecos, talem[altered] causam contra Polonum propugnantes qualem illi contra Hispanum April 17. Cardinalis Antwerpiam cum triumpho ingressurus est, et postea expeditionem suscepturus castrensem. Nostrates parati sunt, et conducuntur currus, naves et cætera castris necessaria. Sylva ducis quibusdam aliis munitur propugnaculis. Ioannes Nassovius postquam commeatum intulit munimento stephanswert militem in psidia reduxit. Ultrajectenses ad Mosam armata manu per medios Hispanos carbones ex Leodicensi agro attulerunt, et in annum sibi prospexisse creduntur. Colonienses illi qui in agrum Cliviensem irruptionem fecerant duce quodam quem ordines nuper ob facinus exautoraverant, ejecti iterum sunt urbe quam ceperant, occiso duce. Gallica legio quæ propè Vesaliam â duce [Overlacker?], nuper â propriis militibus occiso, colligebatur ducem successorem accepit Dn. Wardenburg, cujus auspicijs capta olim fuit Indorum Pernambuco. Vale. 16 Apr. 1635.
[right margin:] Monsieur Goor te sallutat[altered] quam efficiosiss. et sollicitè excusat importunitatem quâ tibi molestus est. Rogat ut in libris agas secundum literas Witmarij, et si fieri possit non misi per Dominum Duræum aut similem occasionem tutam mittas. psertim monet ne obliviscamini addere den defect in Willkoks works. Ego multum huic amico debeo.
[11/1/65B]

Salutabunt te me [et?] nomine duo Galli professorum Genevensium filij, quos si consilio[altered] [juvate?] queas, nolim desis, psertim Domino [word deleted] <Duræo> eos velim commendatos Vale.
[11/1/64A]

                          S.
Ich habe vergangen montag erst geschrieben. Weil aber die post verendert vnd die sommerreise wieder begint, habe wollen 2 oder 3 wort schreiben wiewoll ich nichts besonders.
1. Weil [Genstern?] zu Paris haben die Staten generall ihn bitten lassen seine reise hierdurch zu nehmen, vnd deshalben Orlags schiff naher Cales gesant, von dannen er nun beneben Charnacé tòglich erwartet wirt. H Camerarij Sohn kombt mit ihm, so bisher eine Schwedische charge in Deutschlandt gehabt.
2 Englischer ambassador Ramsey ist aus deutschland im Hage arrivieret, gibt alles in deutschland verloren wegen grosser hugersnoht an Evangelischer seiten.
3. Hessischer agent [Wasserhirn?] im Hage hatt schreiben dz sein Fürst innerhalb 14 tagen 17 cornet Keyserische reuter ruinieret hatt.
4. Spanische seind in Trier 10000 starck mit denen sich die bawren conjungieren. Französische seint 15000 vmb Cales, werden vermuhtet die zu sein, so zu der staten behuff in Flandern kommen sollen.
5. Wardenburgh bey commendation des Princen von Orange erwehlet zum obersten über dz Overlackerische französische regiment hatt geldt bekommen selbiges regiment in eil vff 4000 köpffe zu stercken, welches den H. Staten zum besten sein soll.
6. In Schrapelen haben die Italische neben dem obristen todtgeschlagen 300 eremitische soldaten darvon ich newlich geschrieben.
7. Prince von Orange ist nicht gar woll auff.
8. Vergangene woche ist ein Iunger graff von Styrumb ins graffenhage gestorben.
9. Weil die Rotterdammer durchgetrieben dz der Stapell von Delff nach Rotterdam kommen vnd kein englisch tuch mag anderwerts verkaufft werden als dar, trachtet Amsterdam wiederumb den Rotterdammern schaden zu thun, vnd hatt deshalben verboten dz in Amsterdam kein Rotterdammer bier mehr mag verkaufft werden.
[11/1/64B]

10 Innerhalb 2 tagen sollen die gesanten naher Polen abreisen, ist ihnen im hinreisen eine expedition an K dennemarck, vnd im rückkommen eine <an> alle hanse Stete mit anbefohlen.
11 Frislandt ist noch nicht zur ruhe, vnd werden deshalben dis Iahr nit über 6 oder 7 Friesische compagnien mit zu velde ziehen sonder all in guarnison zu verhütung ferneres vfflauff verbleiben.
12. heut hatt mier ein polonus, so mit den [Pesipkofsky?] gute kundschafft (:Ostrovsky, würd nòhste woch in Engelland kommen) erzehlet dz er gewisse zeitung dz pòbstliche dispensation wegen Pfòlzischer heurath in Polen ankommen.
 ------------------------------------------------------
Wegen des geldes kan den H. vffdismahl nichts schreiben weil Mons. Cornu noch in Frieslandt
                                       Vale. 19 Apr.
Prince von Orange ist newlicher zeit proclamieret gouverneur vom Oberquartier von Gelderlandt (begreiffende Vento, Ravemund, Mastright etc.) vnd Duc Bullion sein [leutenanbt?] in dieser charge.